Η ιστορία του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου (ΒΧΜ)δεν αρχίζει με τον ιδρυτικό του νόμο το 1914, αλλά συνδέεται άμεσα με την ιστορία της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΧΑΕ), που ιδρύεται το 1884. Ιδρυτικό μέλος και γενικός γραμματέας της ΧΑΕ ήταν ο Γεώργιος Λαμπάκης (σ.σ Σ.Ν: Ο Γεώργιος Λαμπάκης (18 Φεβρουαρίου 1854 – 15 Μαρτίου 1914) ήταν Έλληνας θεολόγος και αρχαιολόγος), γραμματέας της βασίλισσας Όλγας. Ο Λαμπάκης πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΧΑΕκαι υπήρξε ο ουσιαστικός δημιουργός της συλλογής της. Κύριο μέλημα των ιδρυτών της ΧΑΕ ήταν η δημιουργία μουσείου, που βρήκε στέγη το 1890 στα γραφεία της Ιεράς Συνόδου, για να καταλήξει το 1893 σε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου και φιλοξενήθηκε έως το 1923. (σ.σ Σ.Ν: Η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία είναι ελληνική επιστημονική εταιρεία που έχει σαν αντικείμενό της την καταγραφή και μελέτη της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία.)

Δείτε βίντεο διάρκεια 00:28:40:19

January 19, 2007 Interviews

by Αέναη επΑνάσταση | www. Sophia-Ntrekou.gr

«Ο ερωτικός άνθρωπος είναι αυτός που δεν του έχει χαριστεί η ζωή. Δεν μπορεί να είναι ερωτικό, παρά μόνο ερωτεύσιμο, το κοριτσάκι που η μαμά του δεν το έχει αφήσει ποτέ από το χέρι της και δεν αυτονομήθηκε ποτέ. Δεν μπορεί να είναι ερωτικός, παρά μόνο ερωτεύσιμος για κάποιους, εκείνος ο νεαρός που έχει ασχοληθεί μόνο με την εξωτερική εικόνα του και δεν έχει επεξεργαστεί τη ζωή του.

Οι ερωτικοί άνθρωποι είναι εκείνοι που έχουν δυσκολευτεί στην προσωπική ζωή τους, αλλά που δεν παραιτούνται. Έχουν πονέσει, αλλά δεν κράτησαν τον πόνο ούτε ως φυλακτό, ούτε ως μέτρο στη ζωή τους. Οι ερωτικοί άνθρωποι συνειδητοποιούν τις ελλείψεις και τις ανεπάρκειές τους, αλλά δίχως να τους καταθλίβουν. Ορκίστηκαν να τις υπερβούν.

Οι ερωτικοί άνθρωποι δεν περίμεναν να συναντήσουν τον αγαπημένο τους για να παθιαστούν. Παθιάζονται με τους στόχους της ζωής τους, με τις επιθυμίες τους, με την ανακάλυψη των ανθρώπων και της ανθρωπιάς. Γι΄ αυτό και η ερωτικότητά τους έχει δοκιμαστεί στον χρόνο.»

Από το βιβλίο «Έρωτας ή τίποτα», Συγγραφέας: Καραγιάννης Δημήτρης, Εκδότης: Αρμός, Αριθμός Σελίδων: 408, Έτος Έκδοσης: 2014.

Ο Δημήτρης Καραγιάννηςείναι Παιδοψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής, Διευθυντής του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής, Διδάκτωρ του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, δίδαξε στη μετεκπαίδευση της Μαρασλείου Ακαδημίας. Έχει ιδρύσει με την σύζυγό του Ελένη Καραγιάννη το θεραπευτικό και εκπαιδευτικό Ινστιτούτο «Αντίστιξη», στο οποίο εκπαιδεύονται ειδικοί της ψυχικής υγείας ως ψυχοθεραπευτές στην οικογενειακή και ομαδική ψυχοθεραπεία με βάση την υπαρξιακή συστημική θεώρηση.

Ναός μονόκλιτος με τρούλο που κτίστηκε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας με εξέχουσα στα ανατολικά ημικυκλική αψίδα. Το αρχικό μικρό παράθυρο της αψίδας κατεστράφη όταν ανοίχθηκε σε νεώτερα χρόνια το μεγάλο ορθογώνιο παράθυρο που υπάρχει σήμερα.

Στον τρούλο υπάρχουν τέσσερα μικρά παράθυρα κατά τα τέσσερα σημεία του ορίζοντος, όπως στους περισσότερους ναούς του τύπου αυτού.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο ναός επεκτάθηκε στα δυτικά. Η επέκταση καλύφθηκε με καμάρα, που φθάνει στο ύψος του ημισφαιρίου του τρούλου.

Η είσοδος γίνεται με θύρες στο νότιο, το βόρειο και το δυτικό τοίχο.

Προ του 1974, ο περίβολος του ναού χρησίμευε ως νεκροταφείο.

Η εκκλησία ελεηλατήθη και εβεβηλώθη μετά την Τουρκική εισβολή του 1974.

Έκτοτε έγιναν απόπειρες για τη δημιουργία νυκτερινού κέντρου και εστιατορίου καθώς και ανέγερσης νέων κτιρίων για το σκοπό αυτό εντός του περιβόλου του ναού, σύμφωνα με τις Τουρκοκυπριακές εφημερίδες, αλλά αντέδρασαν έντονα οι εγκατασταθέντες στο χωριό Τουρκοκύπριοι και Τούρκοι έποικοι, φοβούμενοι τον θόρυβο που θα εδημιουργείτο από τα κέντρα διασκεδάσεως που θα λειτουργούσαν εκεί.

Οι Τούρκοι έχουν μετατρέψει σε πολιτιστικό κέντρο τον ιερό ναό Παναγίας της Θερμιώτισσας στο κατεχόμενο χωριό Θέρμια της κατεχόμενης επαρχίας της Κερύνειας.

Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Κερύνειας κ. Παύλος απέστειλε επιστολές διαμαρτυρίας προς τους Πρέσβεις των μονίμων χωρών-μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, τους Προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωκοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τον Γενικό Γραμματέα της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Στην επιστολή, ο Κυρηνείας Παύλος καταδικάζει με αποτροπιασμό και βδελυγμία την εκ νέου προκλητική ενέργεια του ψευδοκράτους να μετατρέψει σε πολιτιστικό κέντρο τον ιερό ναό της Παναγίας.

Στην επιστολή καταγγέλλεται το υποτελές στην Τουρκία καθεστώς του Έρογλου για τη νέα εγκληματική αυτή ενέργεια εις βάρος των χριστιανικών μας μνημείων.

Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Παύλος υπενθυμίζει ξανά ότι όλα αυτά συμβαίνουν λόγω της συνεχιζόμενης παράνομης τουρκικής κατοχής.

Σε περίοδο κατά την οποία η Τουρκία επιθυμεί διακαώς την είσοδο της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επισημαίνει ο Κυρηνείας Παύλος, περιφρονεί τις ευρωπαϊκές αποφάσεις και προσποιείται άγνοια της οντότητας και της ύπαρξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, από την οποία αναμένει με θράσος τη συγκατάθεσή της.

• Τέλος, στην επιστολή ο Μητροπολίτης της κατεχόμενης Κερύνειας καλεί τις ξένες κυβερνήσεις και τους Διεθνείς Οργανισμούς να λάβουν τα δέοντα μέτρα ώστε να εξαναγκασθεί η Τουρκία να τερματίσει την κατοχή.

*Η Θέρμιαείναι κοινότητα της επαρχίας Κερύνειας στην Κύπρο. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, το χωριό δεν ελέγχεται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Το έδαφος της κοινότητας ανήκει εκ του νόμου (de jure) στην Κυπριακή Δημοκρατία, ενώ εκ των πραγμάτων (de facto) ανήκει στο μη αναγνωρισμένο κράτος της Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου.

Πληθυσμός:Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τον πληθυσμό του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές πληθυσμού που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο έως το 1973. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 δεν πραγματοποιήθηκε απογραφή στο χωριό από την Κυπριακή Δημοκρατία, αφού το έδαφος του δεν ελέγχεται από αυτήν.

Βιβλιογραφία

• Ι. Περιστιάνης, Γενική Ιστορία της νήσου Κύπρου, Λευκωσία 1910, 2η έκδοση 1995, σ. 146.
• Χρ. Παχουλίδης, Μητροπολιτική επαρχία Κερύνειας. Η δική μας γη, Λευκωσία 2001, σ. 191.
• Χρ. Χατζηχριστοδούλου, Ναός Παναγίας Θερμιώτισσας στο Χρ. Χατζηχριστοδούλου (επιμ.) Ιερά Μητρόπολις Κυρηνείας, Οδοιπορικό στα Χριστιανικά Μνημεία της Μητροπολιτικής Περιφέρειας Κυρηνείας, Λευκωσία 2006, σ. 151, εικόνες στις σελ. 150, 152, 153. Η Χριστιανική τέχνη στην κατεχόμενη Κύπρο
• Εκκλησία της Παναγίας Θερμιώτισσας - Η χριστιανική τέχνη στην κατεχόμενη Κύπρο, Α. Παπαγεωργίου, Λευκωσία, 2010.

• Εκκλησία της Κύπρου, churchofcyprus.org

• Αφιέρωμα: Αέναη επΑνάσταση | www.Sophia-Ntrekou.gr
Δείτε ακόμη:

• Υπεριδέα: Δεν πείραξαν το μάρμαρο στην ζωοδόχο πηγή (Αποστολή Ν. Λυγερού στην Ι.Μ. Ζωοδόχου Πηγής Βαλουκλή)

• Η Ζωοδόχος Πηγή στο Μπαλουκλί, η αποκάλυψη του Αγιάσματος (Φώτο και Βίντεο)

Saint Philothei of Athens, née Revoula Benizelos, (1545? - 1589) was a Greek Orthodox religious sister, martyr and saint from Ottoman-era Greece. Philothei was born in Athens to an illustrious and wealthy family. Against her will, she was married at the age of 14 to the noble Andrea Chila, who mistreated her. When he died in 1539, she was only 17, beautiful and wealthy and her parents insisted that she get remarried. Instead, she remained at home, spending much of her time in prayer. The family wealth gave her the opportunity for charitable work, and while still a young woman she had gained the respect and love of the community. When her parents died Philothei found herself the owner of extensive holdings. She took up the monastic life, establishing women's monasteries. 

There the young nuns taught handiwork, weaving, housekeeping and cooking. In this way, she prepared the young women who came to her for the domestic life. Philothei is primarily remembered for her abundant philanthropy. The convent had plenty of charity establishments both in Athens and on the islands of the Aegean sea. One of her more controversial activities was to buy the freedom of Greeks taken as slaves by the Ottoman Turks, especially women taken to the harems. 

She offered shelter to the young women, some pregnant. Despite being hunted by the Turks, she helped them escape secretly. Her monasteries were frequently plundered, and the farming and agricultural program, which were a basic source of sustaining her work, devastated. On 3 October 1588, four Ottoman mercenaries broke into the monastery during the evening vigil service and beat her severely. She died of her injuries on 19 February 1589.

My all-pure Virgin and my eternal spring,

The preaching of the Prophets and the mother of the Venerables,

You were the sermon preached by the Prophets,

You are the unburnt bush, you are the holy mountain,

You are the ark, sanctified Lady,

You are also the palace, home of the King,

Where God dwelt, and put on flesh,

And accepted the cross for my sins.

I entreat you to tell Him to forgive me,

I who have done many evils and I stand in sadness.

Become, Lady, a mediator that you might liberate me,

As you have become for many a mediator and surety.

You are, my Virgin, she who was spoken of by the Prophets,

Rejoice heavenly vine, ladder of paradise,

And rejoice, unquenchable light, the rod of Aaron,

The assistant of salvation, you are the joy of the righteous,

Hope of sinners and boast of the angels,

And I hope in you that you will mediate for me.

«Από τον κόσμο των γρίφων φεύγω ήσυχη.

Δεν έχω βλάψει στη ζωή μου αίνιγμα:

δεν έλυσα κανένα. Στο αίνιγμα του θανάτου
πάω ψυχωμένη. Φεύγω ήσυχη. (Κική Δημουλά)

Η σπουδαία ποιήτρια, επίτιμη διδάκτωρ του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, είχε υποστεί ανακοπή καρδιάς και νοσηλευόταν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας από τις 2 Φεβρουαρίου. Το ιδιωτικό θεραπευτήριο «ΥΓΕΙΑ» εξέδωσε ιατρικό ανακοινωθέν για το θάνατο της Ελληνίδας ποιήτριας. Σύμφωνα με το ιατρικό ανακοινωθέν: 

«Η ακαδημαϊκός και ποιήτρια κα. Κική Δημουλά προσήλθε στο Θεραπευτήριο ΥΓΕΙΑ στις 02/02/20 λόγω χρόνιας αναπνευστικής ανεπάρκειας. Σήμερα στις 22/02/20 και ώρα 17:56 απεβίωσε λόγω καρδιακής ανακοπής σε έδαφος σοβαρής χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας και καρδιακής ανεπάρκειας».

Μία από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης. Τα πρώτα της βήματα στην Ποίηση τα έκανε το 1952 με την ποιητική συλλογή «Ποιήματα», την οποία αποκήρυξε μετά από λίγο και την απέσυρε από την κυκλοφορία. Με την πάροδο του χρόνου η Κική Δημουλά διαμόρφωσε το δικό της προσωπικό στυλ και καθιερώθηκε εξαιτίας της γνησιότητας, της δύναμης και του πλούτου του λόγου της, ως μία από τις αγαπημένες ποιήτριες των Ελλήνων.

«Πέθανε η μεγάλη ποιήτρια αλλά οι στίχοι της είναι αθάνατοι: Η Κική Δημουλά άφησε, πια, το σώμα της εδώ και είναι πνεύμα, αλλά έτσι κι αλλιώς αυτό συνέβαινε και εν ζωή. Ένα πνεύμα ήταν, μια ψυχή ζώσα, ένα μυαλό που δεν μας επιτρέπει να ηρεμήσουμε για την απώλειά της χρησιμοποιώντας τη λήθη. Θα τη θυμόμαστε για πάντα με γλύκα και σεβασμό και όχι σαν να ήταν δικός μας άνθρωπος που έφυγε.

Ήταν δικός μας άνθρωπος, έγινε δίχως να το καταλάβουμε και αυτή ήταν ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία της, πολύ πιο πάνω από το ότι πούλησε χιλιάδες βιβλία με το όνομά της εκτυπωμένο στο εξώφυλλο. Η Δημουλά τυπώθηκε στις καρδιές μας και εντυπώθηκε στο μυαλό μας ως μια Κυρία, ως μια Γυναίκα που τίμησε το φύλο της – και δεν είναι λυτρωτικό παραλήρημα για να απαλύνεις τον πόνο σου, αποτελεί μια αδιασάλευτη αλήθεια την οποία γνώριζε -πρώτα- η ίδια. Και για αυτό έφυγε ήσυχη και ήσυχα, αν και στη ζωή μας έκανε έναν από τους πιο γαλήνιους «θορύβους», ξυπνώντας τα μέσα μας, αποδίδοντας ποιητικά τις «πτώσεις» μας.

«Ἕνα βιογραφικὸ σημείωμα πρέπει, ἀφοῦ γραφτεῖ, νὰ μείνει ἐπ᾿ ἀρκετὸν καιρὸ κρεμασμένο στὸν ἀέρα ἀπὸ ἕνα τσιγκέλι αὐστηρότητας, ὥστε νὰ στραγγίξουν καλὰ τὰ στερεότυπα, οἱ ὡραιοποιήσεις, ἡ ρόδινη παραγωγικότης καὶ ὁ πρόσθετος ναρκισσισμός, πέραν ἐκείνου ποὺ ἐνυπάρχει στὴ φύση μιᾶς αὐτοπαρουσίασης. Μόνον ἔτσι βγαίνει τὸ καθαρὸ βάρος: τὸ ἦθος ποὺ ἐπέβαλες νὰ τηρεῖ ἡ προσπάθειά σου.

Τὰ πόσα βιβλία ἔγραψε κανείς, πότε τὰ ἐξέδωσε, ποιὲς μεταφράσεις τὰ μεταναστεύουν σὲ μακρινὲς ξένες γλῶσσες καὶ ποιὲς διακρίσεις τὰ χειροκροτοῦν εἶναι τόσο τρέχοντα, ὅσο τὸ νὰ πεῖς ὅτι μέσα σ᾿ ἕναν βαρύτατο χειμῶνα ὑπῆρξαν καὶ κάποιες μέρες μὲ λαμπρὴ λιακάδα.

Ὡστόσο, ἐπειδὴ αὐτὸ εἶναι τὸ ὑλικό της πεπατημένης, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ συνεχίσει τὴ χάραξή της μὲ συνεσταλμένες καινοτόμες ἐπιφυλάξεις.

Γεννήθηκα στὴν Ἀθήνα τὸ 1931. Ἡ παιδικὴ ἡλικία πέρασε χωρὶς νὰ ἀναδείξει τὸ «παιδὶ θαῦμα». Τὸ 1949, τελειώνοντας τὸ Γυμνάσιο, ὑπέκυψα εὔκολα στὸ «πρέπει νὰ ἐργαστεῖς», καὶ ἐργάστηκα στὴν Τράπεζα τῆς Ἑλλάδος εἴκοσι πέντε χρόνια.

Ἀνώτερες σπουδές:ἡ μακρὰ ζωή μου κοντὰ στὸν ποιητὴ Ἄθω Δημουλᾶ. Χωρὶς ἐκεῖνον, εἶμαι σίγουρη ὅτι θὰ εἶχα ἀρκεστεῖ σὲ μιὰ ρεμβαστική, ἀμαθῆ τεμπελιά, πρὸς τὴν ὁποίαν, ἴσως καὶ σοφά, ἀκόμα ρέπω. Τοῦ ὀφείλω τὸ λίγο ἔστω ποὺ τῆς ξέφυγα, τὴν ἀτελῆ ἔστω μύησή μου στὸ τί εἶναι ἁπλῶς φωνῆεν στὴν ποίηση καὶ τί εἶναι σύμφωνον μὲ τὴν ποίηση, τοῦ ὀφείλω ἀκόμα τὴν πικρότατη δυνατότητα νὰ μπορῶ σήμερα, δημόσια, νὰ τὸν μνημονεύω εἰς ἐπήκοον τῆς πολυπληθοῦς λήθης.

Αὐταπαρνητική, παραχωρήθηκα στὸ ρόλο τῆς μητέρας καὶ μὲ τρυφερὴ γενναιότητα ἄκουσα νὰ προσφωνοῦμαι «γιαγιά». Κυλῶ τώρα μὲ ψυχραιμία καὶ χωρὶς βλέψεις διαιωνίσεως μέσα σ᾿ αὐτὲς τὶς νέες παρακαμπτήριες τοῦ αἵματός μου. Κυλῶ καί, ὅσο πλησιάζω στὶς ἐκβολές, ὅλο καὶ ὀνειρεύομαι ὅτι θὰ μοῦ πετάξει ἡ ποίηση ἕνα σωσίβιο ποίημα.

Δὲν νιώθω δημιουργός. Πιστεύω ὅτι εἶμαι ἕνας ἔμπιστος στενογράφος μίας πολὺ βιαστικῆς πάντα ἀνησυχίας, ποὺ κατὰ καιροὺς μὲ καλεῖ καὶ μοῦ ὑπαγορεύει κρυμμένη στὸ ἡμίφως ἑνὸς παραληρήματος, ψιθυριστά, ἀσύντακτα καὶ συγκεκομμένα, τὶς ἀκολασίες της μὲ ἕναν ἄγνωστο τρόπο ζωῆς. Ὅταν μετὰ ἀρχίζω νὰ καθαρογράφω, τότε μόνον, παρεμβαίνω κατ᾿ ἀνάγκην: ὅπου λείπουν λέξεις, φράσεις ὁλόκληρες συχνὰ καὶ τὸ νόημα τοῦ ὀργίου, προσθέτω ἐκεῖ δικές μου λέξεις, δικές μου φράσεις, τὸ δικό μου ὄργιο στὸ νόημα, ὅτι τέλος πάντων ἔχει περισσέψει ἀπὸ δικές μου ἀκολασίες μὲ ἕναν ἄλλον, ἄγνωστο τρόπο ζωῆς.

Τόσο μεταχειρισμένη καὶ ὑπηρεσιακὴ εἶναι ἡ ἀνάμειξή μου στὴ δημιουργία. Φύσει ὀλιγογράφος, ἐξέδωσα ὀκτὼ ποιητικὲς συλλογὲς μέσα σὲ σαράντα πέντε χρόνια. Ἡ σημασία τους εἶναι ἀκόμα συμβατική. Εἶναι γραμμένη στὴ λίστα ἀναμονῆς τῶν μεγάλων ἐπερχόμενων κυμάτων τοῦ μετα-κριτῆ χρόνου.»


Τον φοβάστε τον θάνατο;

Τον τρέμω. Πραγματικά τον τρέμω. Γιατί ξέρω ότι τότε δεν θα συμβαίνει τίποτα απ’ αυτά που συμβαίνουν τώρα. Αυτός είναι ο παντοδύναμος τελικά και όχι άλλος τις. Σκέψου ότι από τη στιγμή που γεννιέσαι, είσαι ετοιμοθάνατος. Διότι περί αυτού πρόκειται. Αυτό εγώ δεν το συνήθισα και δεν το συγχώρησα. Και είμαι ακόμα πεινασμένη για ζωή. Ίσως και η κίνηση να γράφω ακόμα ποιήματα στα ογδόντα πέντε μου να είναι η έκφραση αυτής της απροθυμίας μου να πεθάνω, της αδυναμίας μου να φανταστώ τι μπορεί να υπάρξει όταν ένα σώμα νεκρωθεί. Διότι, κακά τα ψέματα, ποια ψυχή χωρίς σώμα; Χωρίς σώμα ποια ψυχή; Το σώμα είναι το επιχείρημα της ψυχής για να υπάρχει. (Από συνέντευξη το 2016 στην «Καθημερινή)

Η Κική Δημουλάγεννήθηκε στις 6 Ιουνίου 1931 στην Αθήνα. Το πατρικό της όνομα ήταν Βασιλική Ράδου με καταγωγή από την Καλαμάτα.

Μετά τις εγκύκλιες σπουδές της, προσελήφθη ως υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος, στην οποία εργάστηκε επί 25 χρόνια, έως το 1974, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε. Για μια οκταετία εργάστηκε αποσπασμένη στη σύνταξη του περιοδικού Κύκλος, που εξέδιδε η τράπεζα, με λογοτεχνικό και οικονομικό περιεχόμενο, στο οποίο δημοσιεύονταν κείμενά της.

Η Κική Δημουλά πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1952 με την ποιητική συλλογή «Ποιήματα», την οποία αποκήρυξε μετά από λίγο και την απέσυρε από την κυκλοφορία. Από τότε μέχρι και τις μέρες μας συνεχίζει να εκδίδει ποιητικές συλλογές, που συναντούν θερμή υποδοχή από το αναγνωστικό κοινό.

Το 1952 παντρεύτηκε τον ποιητή και πολιτικό μηχανικό Άθω Δημουλά, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά, τον Δημήτρη (1956) και την Έλση (1957). Εργάστηκε σαν υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος από το 1949 έως και το 1973. Είναι πρόεδρος του ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη (κοινωφελές Ν.Π.Ι.Δ. υπό την αιγίδα της Ακαδημίας Αθηνών).

Τιμήθηκε το 1972 με το Β'Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Το λίγο του κόσμου», το 1989 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Χαίρε ποτέ» και το 1995 με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή «Η εφηβεία της λήθης». Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, στα Γαλλικά, στα Ισπανικά, στα Ιταλικά, στα Πολωνικά, στα Βουλγαρικά, στα Γερμανικά και στα Σουηδικά. Το 2016 ήταν υποψήφια για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Σε μία ομιλία της για την ποίηση η Δημουλά όρισε ως εξής το ποίημα:

«Βαδίζεις σε μιαν έρημο. Ακούς ένα πουλί να κελαηδάει. Όσο κι αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί μέσα στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το ποίημα».

Πράγματι η ποίηση της Δημουλά ανθεί πάνω στο άνυδρο έδαφος της στέρησης, της απώλειας, της συναισθηματικής ματαίωσης και, προκειμένου για τα μετά από τη συλλογή «Χαίρε ποτέ» ποιήματά της, πάνω στο έδαφος της απουσίας του αγαπημένου προσώπου. Αυτή τη στέρηση κι αυτή την απουσία αναπληρώνει επιτυγχάνοντας μέσα στο χώρο της ποίησης την επικοινωνία με ένα εσύ, με τον άλλον που λείπει, επικοινωνία που η πραγματικότητα αρνείται. Και από αυτή την άποψη η ποίηση της Δημουλά, όσο πικρά συναισθηματικά φορτία κι αν κουβαλά, στην ουσία επιτυγχάνει την κάθαρση και τη λύτρωση.

Μέσα στον ποιητικό της χώρο, κατοικεί η ίδια περιστοιχισμένη από τα άψυχα αντικείμενα και από τις αφηρημένες έννοιες. Στις τελευταίες, δίνει υπόσταση υποκειμένων, επιτρέποντάς τους έτσι να κινούνται, να αισθάνονται, να πάσχουν και γενικώς να συμπεριφέρονται ως δρώντα πρόσωπα. Υπάρχει, δηλαδή, κατά κανόνα μία ακινησία του ποιητικού εγώ, του μόνο έμψυχου εγκάτοικου του ποιητικού της κόσμου, και αντιστοίχως μία αέναη κινητικότητατου αφηρημένου. Πρόκειται για ένα από τα πιο ευδιάκριτα χαρακτηριστικά της ιδιότυπης ποιητικής φωνής της.

Συνεχή και αδιάλειπτα είναι τα σχόλια που αφορούν την απώλεια του χρόνου και τη φθορά, που αυτή η απώλεια συνεπάγεται, και διάχυτη η υπαρξιακή αγωνία.

Χαρακτηριστική είναι η γλωσσική της τόλμηπου συχνά την οδηγεί σε μία ιδιαίτερα ευρηματική λεξιπλασία.

Η ποίηση τηςΔημουλά προσφέρει φιλόξενη στέγη σε καθημερινές πληγές και κοινά ανθρώπινα βιώματα, τολμά να δώσει διάσταση ποιητική και φιλοσοφική σε ποιήματα που αντλούν υλικό από το περιβάλλον του οικιακού βίου, και κατορθώνει να άρει τη γυναικεία καθημερινότητα στη σφαίρα της αυθεντικής ποίησης.



Η Κική Δημουλά ανήκει στη δεύτερη μεταπολεμική γενιά Ελλήνων ποιητών και η ποίησή της συγκεντρώνει μερικά από τα βασικά γνωρίσματα της ποίησης αυτής της γενιάς, τόσο σε θεματικό όσο και σε γλωσσικό επίπεδο: τον έρωτα, την εσωστρέφεια και τον υπαρξιακό προβληματισμό επενδυμένα με ένα λόγο λιτό και καθημερινό, συχνά ειρωνικό. 

Η Δημουλά έχει προσωπικό ποιητικό ιδίωμα, με ιδιαίτερο γνώρισμα την επαναστατική χρήση λέξεων και φράσεων. Λέξεις, συνήθως κοινότοπες, κατασκευασμένες με ευτελή υλικά, επιστρατεύονται για να μεταδώσουν συνειρμικά με τη χρήση του υπερρεαλισμού δυνατές εντυπώσεις και συναισθήματα. Απροσδόκητοι συνδυασμοί λέξεων ή φράσεων, λεκτικά παιχνίδια, νεολογισμοί, σχήματα οξύμωρα και παρά προσδοκίαν φορτίζουν το ποίημα με ιδιαίτερο νοηματικό βάρος. 

Το λεξιλόγιό της είναι απλό, σχεδόν λαϊκό, η γλώσσα πεζολογική, ευέλικτη, παιγνιώδης, αποφθεγματική. Οι στίχοι είναι μονολεκτικοί, διάστικτοι με λόγιες και εκκλησιαστικές εκφράσεις, οι στροφές άνισες, η δομή προσωπική, η σύνταξη επαναστατική: τα άψυχα υποκείμενα συνδυάζονται με έμψυχα αντικείμενα κι οι αφηρημένες έννοιες γίνονται υποκείμενα ενεργειών.

Χρονικογράφος του εφήμερου, μοιάζει να περιφέρεται επιζητώντας την προσωπική της παραμυθία και τον κατευνασμό των αισθημάτων της, ανακαλύπτοντας πρόσκαιρες αναζωογονητικές αντιστοιχίες ανάμεσα σε τρέχοντα συμβάντα, σε φευγαλέες ή μόνιμες καταστάσεις του κόσμου που την περιβάλλει από τη μια και σε πτυχές της διάθεσής της - του έρμαιου ψυχισμού από την άλλη. Γιατί το ‘νέο’ είναι οριστικά καταργημένο, και για να φανεί κάτι καινούριο χρειάζεται τη θαυματουργή διαμεσολάβηση της ψευδαίσθησης […]».

(Κ.Γ. Παπαγεωργίου, “Κική Δημουλά”, Η Ελληνική Ποίηση- Ανθολογία-Γραμματολογία Στ΄ (Η δεύτερη μεταπολεμική γενιά), Σοκόλης, Αθήνα, 2002, σελ. 148-153)

«Η Κική Δημουλά […] μιλάει για και με τη λύπη της, ζει αθόρυβα και μοναχικά, ζει στον ήχο της “ορθόδοξης ερημιάς” (Από το Λίγο του κόσμου). Ο χρόνος περνά στην ποίηση της μέσα από τη μνήμη ως ανάμνηση, που μακραίνει τη χρονική ύπαρξη του ανθρώπου με την αναβίωση του παρελθόντος. Ο νους επιστρατεύει, πλησιάζει και συρράπτει την εσωτερική χρονικότητα του ανθρώπου, που στη Δημουλά γίνεται ποιητική χρονικότητα, άλλοτε κοντά στο παρόν και άλλοτε με κατεύθυνση την αιωνιότητα. Η ποίηση της βγαίνει από την απλή καθημερινότητα, η ζωή γίνεται ποίηση, οι λέξεις της είναι καθημερινές και απλές, που με την αναδόμηση, με την επανάληψη και την αιφνίδια ανατροπή γίνονται ποιητικές. Η Κική Δημουλά ποιεί ποίηση του εσωτερικού χώρου, ξεκινάει από πράγματα που κάποιος άλλος δεν θα παρατηρούσε, βγάζει από την αφάνεια τα ασήμαντα και με μια ασοβάρευτη απλή γλώσσα μιλάει για πολύ σοβαρά πράγματα, για τον έρωτα, για τη ζωή και το θάνατο, για τη γυναικεία ψυχολογία. Η ποίηση της κινείται ανάμεσα στον αρνητικό και θετικό πόλο, συχνά εντοπίζεται στο έργο της υπαρξιακή αγωνία […]. Η γλώσσα της είναι μικτή και το λεξιλόγιο της αντλείται από τη λαϊκή λέξη ως τη λόγια με απροσδόκητες συνάψεις, “όρθια μπρος στο μεσίστιο μέλλον μου” (Ερήμην), “Λερώνει στους απάνω δρόμους ένα βρώμικο σύννεφο” (Το λίγο του κόσμου), τα ποιήματά της είναι άλλοτε αυστηρής και άλλοτε ελλιπούς ισορροπίας».

(Χρ. Αργυροπούλου, “Φιλολογική διαδρομή στην ανθολογημένη ποίηση της Κ. Δημουλά”, Φιλολογική, 18, 2000, σελ. 40-41)

«Ο χώρος, με την ευρύτερη και τη στενότερη έννοια του όρου, είναι ένας από τους πλέον σημαντικούς άξονες οργάνωσης του ποιητικού υλικού της Δημουλά. Στα πρωιμότερα έργα της ο χώρος (εσωτερικός-εξωτερικός) προβάλλεται ή και περιγράφεται συχνά ως κεντρικό θέμα ή ακόμα και ως τουριστικό αξιοθέατο. Στα υστερότερα συνδέεται με την καθημερινή της πραγματικότητα, γίνεται λειτουργικός, αφού αποκτά έναν οργανικότερο ρόλο και είναι πολλές φορές η δύναμη που κινητοποιεί τα συναισθήματα και τη σκέψη της. Γίνεται το σκηνικό και ο τόπος που φιλοξενεί τον ποιητικό μύθο και του δίνει και την αφορμή να αναπτυχθεί, εφ’ όσον είναι λειτουργικός για την εξέλιξη της ποιητικής αφήγησης, και επηρεάζει με διάφορους τρόπους τη διάθεση των ηρώων […]. Τα ποιήματα των οποίων η δράση εκτυλίσσεται στον εσωτερικό χώρο είναι πολύ λιγότερα από εκείνα, στα οποία η δράση εκτυλίσσεται στον εξωτερικό χώρο. Σπάνια, οι χώροι αυτοί προσφέρουν φιλοξενία και στέγη στους ήρωες των ποιημάτων της ποιήτριας, τους δίνουν την ευκαιρία να βρεθούν πιο κοντά και να συσφίξουν τις σχέσεις τους. Συνήθως όμως, είναι φανερό ότι ο κλειστός χώρος στην ποίηση της Δημουλά λειτουργεί αντίστροφα από τον εξωτερικό και δεν επηρεάζει ευχάριστα τη διάθεση του ποιητικού υποκειμένου. Αντιθέτως, μέσα σ’ αυτόν, οι ήρωες έρχονται τις περισσότερες φορές πρόσωπο με πρόσωπο αντιμέτωποι μ’ όσα τους θλίβουν. Άλλοτε πάλι ασφυκτιούν -κυρίως οι γυναίκες- και καταπιέζονται από την καθημερινότητα, γι’ αυτό και θα ήθελαν να είχαν διαφύγει, αλλά σχεδόν πάντα οι (δι)έξοδοι φυγής είναι περιορισμένες […]. Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο σ’ αυτή την αντιπαράθεση εσωτερικού - εξωτερικού χώρου -ή ακόμα και στην απλή παρατήρηση του εξωτερικού στα ποιήματα της Δημουλά- είναι ο σημαντικός ρόλος των παραθύρων που συχνά λειτουργούν ως μεταίχμιο ανάμεσα στους δύο χώρους. Το παράθυρο, και μερικές φορές το μπαλκόνι, είναι το σημείο απ’ όπου ατενίζει συνήθως ο “έγκλειστος” ήρωας τον εξωτερικό χώρο. Απ’ αυτό ανοίγεται μπροστά του η άλλη όψη του εξωτερικού κόσμου και από το σημείο αυτό αντιπαραβάλλονται τα “αγαθά” που οι δύο χώροι / κόσμοι - εσωτερικός και εξωτερικός- μπορούν να προσφέρουν στους ήρωες».

(Αγάθη Γεωργιάδου, Εριέττα Δεληγιάννη, Διαβάζοντας Κική Δημουλά, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2001, σελ. 76, 101, 110)

«Με γλώσσα, που κυμαίνεται ανάμεσα στη λόγια και τη δημοτική και είναι γυμνή από κάθε έκδηλη συναισθηματική φόρτιση, η ποιήτρια προσπαθεί να δώσει τις εντυπώσεις και τις διαθέσεις της, καθώς βλέπει τα γύρω της πράγματα να ξεκαθαρίζουν όσο η ώρα προχωρεί (κυρίως στο δεύτερο μέρος) […]. Στο πρώτο μέρος η ποιήτρια προσπαθεί να δώσει τις ασαφείς εικόνες των πραγμάτων και τις εντυπώσεις της κατά τη μεταβατική ώρα του όρθρου. Η ασάφεια αυτή αφήνει ελεύθερη τη φαντασία της. Η καθαρότητα των χρωμάτων και των σχημάτων (στ. 15-16) αφαιρεί αυτή τη μαγεία και την επαναφέρει στην πραγματικότητα και στην αφύπνιση συναισθήματος ενοχής και της πίστης. Στο δεύτερο μέρος όλα γύρω έχουν ξεκαθαρίσει κι η ποιήτρια αισθάνεται παράταιρη μέσα στις νηπιακές, ονειρικές διαθέσεις, που έζησε ως τώρα».

(Τάκης Καρβέλης, “Υπαρξιακή ποίηση, Κική Δημουλά”, Η νεότερη ποίηση – Θεωρία και Πράξη, Κώδικας, Αθήνα, 1983, σελ. 211-212)

Διακρίσεις

• 2001, Χρυσός Σταυρός του Tάγματος της Tιμής από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο.
• 2002, τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία κατέλαβε την έδρα των γραμμάτων που είχε μείνει κενή μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Βρεττάκου — η τρίτη γυναίκα στην ιστορία της Ακαδημίας (μετά τις Γαλάτεια Σαράντη και Αγγελική Λαΐου).
• 20 Μαΐου του 2015, αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.

Βραβεία

• 1964, Εύφημη μνεία από την Ομάδα των Δώδεκα, για την ποιητική συλλογή Επί τα ίχνη.
• 1972, Β'Κρατικό Βραβείο Ποίησης, για την ποιητική συλλογή Το λίγο του κόσμου.
• 1989, Α'Κρατικό Βραβείο Ποίησης, για την ποιητική συλλογή Χαίρε ποτέ.
• 1997, Βραβείο Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, για την ποιητική συλλογή Η εφηβεία της λήθης.
• 2001, Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, για το σύνολο του έργου της.
• 2003, Μακεδονικό Βραβείο, για το σύνολο του έργου της.
• 2009, Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας (Prix Européen de Littérature), για το σύνολο του έργου της.
• 2010, Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, για το σύνολο του έργου της.

Η Κική Δημουλά, η διακεκριμένη και πολυβραβευμένη ποιήτρια της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, αναγορεύτηκε διδάκτωρσε τελετή που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τελετών της Παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, την Τετάρτη 20 Μαΐου 2015. Στο ερώτημα για ποιο λόγο προτάθηκε η κ. Δημουλά ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, καθηγητής κ. Χρυσόστομος Σταμούλης, με πρόταση του οποίου αποφασίστηκε η επιτιμοποίηση της ποιήτριας, έχει εδώ και καιρό εξηγήσει πειστικά. «Μα, ο υπαινικτικός της οντολογικός – ποιητικός της λόγος είναι κατ’ εξοχήν θεολογικός. Και οι ρίζες της θεολογίας είναι κατ’ εξοχήν ποιητικές”».

«Ζητώ από τον παρόντα χρόνο να μου διαθέσει ένα δυο χειροδύναμα δευτερόλεπτα, να βοηθήσουν να ισορροπήσει η επικίνδυνα κλυδωνιζόμενη ψυχραιμία μου, εξ αιτίας του ότι προσέρχομαι να δώσω εισιτήριες εξετάσεις στην ανωτάτη αποδοχή σας. Με βλέπω στους επιλαχόντες, και δικαίως, αφού, στο μάθημα της φιλοδοξίας ή της έπαρσης, παραμένω αδιάβαστη. Πρέπει να αιτιολογήσω αυτή την έλλειψη ψυχραιμίας. Επιστήμονας δεν είμαι ως γνωστόν. Είμαι ένας αυτοσχέδιος άνθρωπος. Ο εαυτός μου με ανάγκασε να είμαι. Με είδε ο Θεός που ήταν αρμόδιος να επιβλέπει την ποιότητα των αυθαιρεσιών και μου είπε: χάλια είσαι. Κάτσε να σε διορθώσω λίγο. Και κόλλησε στο πλευρό μου ένα καχεκτικό φτερό. Εγώ διαμαρτυρήθηκα: Ένα φτερό τι να το κάνω; Πώς θα πετάξω; Αυτό είναι δική σου υπόθεση. Προσπάθησε, μου απάντησε. Έκτοτε απλώς προσπαθώ. Σπανίως και χαμηλά πετάω, συστηματικά δε πέφτω και σωριάζομαι επάνω στην αβέβαιη φύση μου. Αυτά. Τώρα. 

Δικαίως θ’ αναρωτηθείτε γιατί έδωσα ένα εντελώς αντιεπιστημονικό και κάπως υπόπτου ηθικής τίτλο, σ’ αυτόν τον έντιμα, συγκινημένο χαιρετισμό που απευθύνω σε σας, και σε τούτο μάλιστα το χώρο, τον ταγμένο και στην καταπολέμηση της πλάνης, μέσω της θαυματουργού παιδείας. Υπάρχει απάντηση. Αλλά την κρατάω για το τέλος. Μήπως το διασκεδάσω λίγο, επειδή κι αυτό το καημένο, όπως και κάθε τέλος, είναι θλιμμένο καθώς έχει πια χάσει την προσφιλή σε όλους μας συνέχεια. Εν τω μεταξύ, θα επιχειρήσω να κάνω μια εντελώς αδόκιμη προσέγγιση της πλάνης, πλέκοντας το εγκώμιό της, με το ίδιο όμως νήμα με το οποίον θα πλέκω συγχρόνως και τον ψόγο της. Η πλάνη έχει κοινωφελή δραστηριότητα αλλά και φάρμακα, που ναι μεν θεραπεύουν το πάσχον σημείο, αλλά βλάπτουν τη γείτονα αθώα περιοχή. Η λειτουργία της πλάνης συνδέεται στα σημεία, με κείνη των ονείρων. Όνειρα και πλάνη αλληλοσυμπληρώνουν την ανθρωπιστική τους δράση. 

Η ευεργεσία των ονείρων συνίσταται κυρίως, στο ότι υπερπηδούν το εμπόδιο της πραγματικότητας, αψηφώντας το αδύνατον, κι έτσι, ένα σωρό πεινασμένα απραγματοποίητα, μπορούν να γεύονται ολίγην απολαυστική ψευδαίσθηση, οι δε εξόριστες από τη ζωή παρουσίες προσώπων, να παίρνουν άδεια εισόδου και να επισκέπτονται νύκτωρ και εν τάχει, την αγαπημένη τους πατρίδα που είναι η Ύπαρξη. Ξαναφεύγουν κρυφά, αμέσως μόλις πάει για ύπνο η σκοπιά των άστρων, κι αναλαμβάνει τη φύλαξη της τροχιάς, το δειλό στην αρχή, και σαν έτοιμο να μετανοήσει ξημέρωμα. Και τη μεν άφιξη των ονείρων, την υποδέχεται ο ύπνος μας εν χορδαίς και οργάνοις, αλλά την αναχώρησή τους την πληροφορείται καθυστερημένα, η λύπη της αφύπνισής μας. Όσο για την πλάνη, αυτή έχει μια πιό περίπλοκη δραστηριότητα από κείνη των ονείρων. Το φως της ημέρας, δεν δυσκολεύει καθόλου τη μανιώδη φιλοδοξία της να επικρατήσει, για να δειχθεί ενίοτε, πιο φιλική απέναντί μας, από όσο είναι η ασυγκίνητη αυστηρότητα του σωστού. Προσωπικά οφείλω στην πλάνη. Ότι μου εξασφάλισε λιγοστά έστω, αλλά ανέλπιστα απρόοπτα, κατατροπώνοντας το τελεσίδικο ρήμα: αποκλείεται. Της οφείλω, ότι μεσολάβησε και εξέλαβα, θηριώδεις αλήθειες, ως ήρεμα κατοικίδια πλάσματα. Ακόμη, δύσμορφες καταστάσεις, στις οποίες συχνά ενεπλάκην, σμιλευμένες ωστόσο σιγά σιγά από την πλάνη μεταμορφώθηκαν σε καλλίμορφες, τόσο, που μου ήταν δύσκολο να τις αποχωριστώ. Επίσης συνετέλεσε στο να ξεφορτώνομαι επ’ ολίγον τη φορτική ευθυκρισία, γνωστή για τις ωμότητές της, προς τον άμαχο ψυχισμό μας. Τέχνασμα της πλάνης και η φωτογραφία, είναι δε νοσηρή σχεδόν η εξάρτησή μου από την γενναιόδωρη εξαπάτηση που μου προσφέρει. 

Συμβιώνω με τη φωτογραφία, και ευεργετούμαι, κυρίως από την ευαίσθητη, ζωτική εχεμύθειά της: Κρύβει όσα συνέβησαν, όσα άλλαξαν, όσα λείπουν, κρύβει προς τα που το καθένα τράβηξε, κρύβει προς τα που το καθένα τράβηξε, κρύβει προπάντων, ότι όλα, από τα τόσα πολλά που ήθελαν να είναι, τώρα αρκέστηκαν να είναι οι πικροί άγνωστοι της φωτογραφίας τους. Δεν προτείνω την πλάνη, απλώς εκτιμώ ότι προμηθεύει κάποιες αντιστάσεις στις αδυναμίες και τους φόβους μας.»

Δήλωση του πρύτανη του ΑΠΘ για τον θάνατο της Κικής Δημουλά: «Η σπουδαιότερη ποιήτρια της σύγχρονης Ελλάδας, Κική Δημουλά, αναχώρησε σήμερα για την αιωνιότητα, αφήνοντας ως πολύτιμη παρακαταθήκη το πολυβραβευμένο έργο της. Η θλίψη μας για την απώλειά της είναι βαθύτατη» αναφέρει σε δήλωσή του για τον θάνατο της Κικής Δημουλά, ο πρύτανης του του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ. Παπαϊωάννου.
«Η Κική Δημουλά αποτελούσε μέλος της μεγάλης οικογένειας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, καθώς είχε αναγορευθεί Επίτιμη Διδάκτορας του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ τον Μάιο του 2015. Η φωνή της θα ακούγεται πάντα μέσα από τον εμπνευσμένο ποιητικό της λόγο» καταλήγει ο πρύτανης του ΑΠΘ.


Θέματαπου κυριαρχούν στα ποιήματά της είναι η απουσία, η φθορά, η απώλεια, η μοναξιά και ο χρόνος. Χαρακτηριστικά της ποίησής της είναι η προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών, η ασυνήθιστη χρήση κοινών λέξεων και η πικρή φιλοπαίγμων διάθεση. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, τα Γαλλικά, τα Ισπανικά, τα Ιταλικά, τα Πολωνικά, τα Βουλγαρικά, τα Γερμανικά και τα Σουηδικά. Αποσπάσματα του έργου της έχουν συμπεριληφθεί στα σχολικά διδακτικά βιβλία.


Εργογραφία

Ποιητικές συλλογές

• Ποιήματα, 1952 (αποκηρυγμένα)
• Έρεβος, 1956, εκδόσεις «Στιγμή», Αθήνα 1990
• Ερήμην, εκδ. Δίφρος, Αθήνα 1958. Εκδ. «Στιγμή», 1990.
• Επί τα ίχνη, εκδ. «Φέξης» Αθήνα 1963. Εκδ. «Στιγμή», 1989.
• Το λίγο του κόσμου, εκδ. «Νεφέλη», Αθήνα 1971, 1983. Εκδ. «Στιγμή», 1990.
• Το τελευταίο σώμα μου, εκδ, «Κείμενα», Αθήνα 1981. Εκδ. «Στιγμή», 1989.
• Χαίρε ποτέ, «Στιγμή», 1988
• Η εφηβεία της λήθης, «Στιγμή», 1994
• Ποιήματα, εκδόσεις «Ίκαρος», Αθήνα 1998 (Συγκεντρωτική έκδοση· περιλαμβάνονται όλες οι προηγούμενες συλλογές εκτός από τα Ποιήματα.)
• Ενός λεπτού μαζί, «Ίκαρος», 1998
• Ήχος απομακρύνσεων, «Ίκαρος», 2001
• Χλόη θερμοκηπίου, «Ίκαρος», 2005
• Συνάντηση, Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κική Δημουλά, «Ίκαρος», 2007 (ανθολογία με εβδομήντα τρία ζωγραφικά έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη)
• Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως, «Ίκαρος», 2007
• Τα εύρετρα, «Ίκαρος», 2010
• Δημόσιος καιρός, «Ίκαρος», 2014
• Άνω τελεία, «Ίκαρος», 2016

Πεζά

• Ο φιλοπαίγμων μύθος, εκδ. «Ίκαρος», Αθήνα 2004 (Η ομιλία που εκφώνησε η Κική Δημουλά στην Ακαδημία Αθηνών κατά την τελετή υποδοχής της.)
• Εκτός σχεδίου, «Ίκαρος», 2005 (επιλογή πεζών κειμένων)
• Έρανος σκέψεων, «Ίκαρος», 2009 (η ομιλία της Κικής Δημουλά στην Αρχαιολογική Εταιρεία στις 26 Ιανουαρίου 2009)

DVD: Συναντήσεις με την Κική Δημουλά, εκδ. «Ίκαρος», 2010

Κριτική-βιβλιογραφία

• [Αφιέρωμα], Νέα Ευθύνη, τχ. 24 (Ιουλ. - Αυγ. 2014), σ. 420 - 472.
• [Αφιέρωμα], Εντευκτήριο, τχ. 83 (2008).
• [Αφιέρωμα], Λέξη, τχ. 194 (Οκτ. - Δεκ. 2007), σ. 299 - 415.
• [Αφιέρωμα], Διαβάζω, τχ. 435 (Δεκ. 2002), σ. 93 - 131.
• [Αφιέρωμα], Εντευκτήριο, τχ. 57 (Απρ. - Ιουν. 2002), σ. 7 - 46.
• Δήμου, Νίκος. Στην τετράγωνη νύχτα της φωτογραφίας. Αθήνα: Στιγμή, 1991.
• Θωμάς, Παναγιώτης, Προς αποζήτηση της σωστής διάταξης: σχόλια στο ποίημα της Κικής Δημουλά "Λάθος διάταξη, Σύναξη, τχ. 118 (Απρ. - Ιουν. 2011), σ. 42 - 52.
• Παπαγεωργίου, Κώστας Γ. Κική Δημουλά - χρονικογράφος του εφήμερου. Αθήνα: Κέδρος, 2013.
• Στέφος, Αναστάσιος, Αρχαιοελληνικές απηχήσεις στην ποίηση της Κικής Δημουλά, Φιλόλογος, τχ. 159 (Ιαν. - Μαρ. 2015), σ. 63 - 71.
• Δοκίμιο του Νίκου Δήμου

by Αέναη επΑνάσταση | www.Sophia-Ntrekou.gr





Από την Συλλογή «Το λίγο του κόσμου» (1971). Εκείνο που ιδιαίτερα πρέπει να προσέξετε στο ποίημα είναι ότι η ποιήτρια α) δεν περιορίζεται σε μια στατική και αντικειμενική περιγραφή του εξωτερικού κόσμου, αλλά τον δίνει με εικόνες, που κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η κινητικότητα (λ.χ. ξυπνάει ένα λευκό κουπί- φτεροκοπάει μια στέγη) και β) οι εικόνες εκφράζουν ή συμφύρονται με τις διαθέσεις της (λ.χ. με λήθη μοιάζει η θάλασσα: μας ξέχασαν).











Αντίο κυρία Δημουλά μας. Αφήνετε δυσαναπλήρωτο κενό στην οικογένεια του Ίκαρου».

Άνω τελεία. Σημείο στίξης μεταφυσικό που εμπεριέχει το τέλος στη λιγότερο τετελεσμένη του μορφή. Σημείο στίξης συνώνυμο μιας στάσης προσωρινής. Με αφορμή την ομώνυμη ποιητική της συλλογή, που συμπυκνώνει όλους τους νόμους του ποιητικού της κόσμου και σκιαγραφεί με τρόπο συνολικό την ανθρώπινη κατάσταση, η ποιήτρια και ακαδημαϊκός Κική Δημουλά μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις, τις αγωνίες και τα ερωτήματα ενός ανθρώπου μπροστά στην τέχνη της ποίησης και τη μοίρα του ανθρώπου.

Κική Δημουλά, σ’ ένα ποίημά σας λέτε: «Μακρύ κουραστικό ταξίδι/ το πεπρωμένο/ μα το χειρότερο/ πας ή έρχεσαι δεν ξέρεις.» Έρχεσαι από πού και πας πού;

Διαδίδεται ότι μετά απ’ αυτή τη ζωή υπάρχει μια άλλη. Εγώ ούτε το πιστεύω αυτό, αλλά ούτε και με παρηγορεί. Γι’ αυτό λέω «δεν ξέρεις». Ξεκινάς να πας στην άλλη ζωή ή έρχεσαι από την άλλη κι αυτή είναι η καινούργια; Το πεπρωμένο είναι άγνωστο, αλλά και βέβαιο ταυτόχρονα. Κι αυτό το πιστεύω χωρίς να έχω καμία απόδειξη και κανένα επιχείρημα. Με εντυπωσιάζει όμως ότι όλα εφαρμόζονται σαν να είναι προμελετημένα. Και εφαρμόζονται με τόση ακρίβεια, που δεν μπορώ να το πω τυχαίο. Δεν μπορώ να πω «έτυχε». Το «έτυχε», βέβαια, το θεωρώ υπεύθυνο για πολλές δημιουργίες, του δίνω πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι στο προγραμματισμένο. Αλλά στην περίπτωσή μας, όπου υπάρχει ζωή υπάρχει και θάνατος. Αυτό δεν θα το αλλάξει ποτέ κανείς.

Θεωρείτε ότι υπάρχει κάποιος εντολέας;

Ναι. Και είναι ο ρυθμός. Ο ρυθμός της ζωής. Δεν βλέπω άλλο. Και δεν μπορώ να ενοχοποιήσω, βέβαια, κανέναν Θεό. Αν υπήρχε και αν υπάρχει, πιστεύω ότι δεν είναι τόσο σκληρός όσο το πεπρωμένο. Διότι το πεπρωμένο είναι σκληρό. Από τη στιγμή που προβλέπεται θάνατος την ώρα που έχεις μάθει να ζεις, την ώρα που έχεις συνηθίσει αυτό το πράγμα το φοβερό, αν θέλεις και το ανούσιο –γιατί στα γεράματα η ζωή δεν έχει και πολύ νόημα– εντούτοις το προτιμάς απ’ το να πεθάνεις, απ’ το να πας προς αυτό το άγνωστο. Αλλά δεν είναι τόσο ότι δεν θέλεις το άγνωστο. Είναι ότι δεν θέλεις να χάσεις το γνωστό. Διότι αυτό γνωρίσαμε εμείς. Εμείς εδώ ήρθαμε μέσω της ζωής, δεν ήρθαμε μέσω του θανάτου. Και αυτή είναι η μεγάλη μπαμπεσιά από μέρους της φύσης: ότι μας έστειλε εδώ απροετοίμαστους να αντιμετωπίσουμε αυτό που θα γίνει.

Τον φοβάστε τον θάνατο;

Τον τρέμω. Πραγματικά τον τρέμω. Γιατί ξέρω ότι τότε δεν θα συμβαίνει τίποτα απ’ αυτά που συμβαίνουν τώρα. Αυτός είναι ο παντοδύναμος τελικά και όχι άλλος τις. Σκέψου ότι από τη στιγμή που γεννιέσαι, είσαι ετοιμοθάνατος. Διότι περί αυτού πρόκειται. Αυτό εγώ δεν το συνήθισα και δεν το συγχώρησα. Και είμαι ακόμα πεινασμένη για ζωή. Ισως και η κίνηση να γράφω ακόμα ποιήματα στα ογδόντα πέντε μου να είναι η έκφραση αυτής της απροθυμίας μου να πεθάνω, της αδυναμίας μου να φανταστώ τι μπορεί να υπάρξει όταν ένα σώμα νεκρωθεί. Διότι, κακά τα ψέματα, ποια ψυχή χωρίς σώμα; Χωρίς σώμα ποια ψυχή; Το σώμα είναι το επιχείρημα της ψυχής για να υπάρχει.

Το επιχείρημα και ο τόπος της.

Ναι. Μέσα σ’ αυτό το σώμα καλλιεργείται και καλλιεργεί. Βέβαια, δεν αποκλείεται να έχει ποιήσει τα πάντα εν σοφία, δεν είμαι σε θέση να το αποκλείσω. Απλώς δεν είμαι ενθουσιώδης θιασώτης όλου αυτού του πράγματος και όλης αυτής της αβεβαιότητας που δεν ξέρεις ποιος είναι ο κατασκευαστής μας. Αυτό θα ήθελα να το ξέρω. Εκτός αν δεν έπρεπε ή δεν πρέπει να ξέρω. Τελικά, η ίδια η ζωή είναι επιφυλακτική απέναντί μας. Ούτε μας προδίδει τίποτα, ούτε μας προλέγει τίποτα, ούτε μας αποκαλύπτει τίποτα. Ο,τι έρχεται είναι σαν να το ζούμε πρώτη φορά, ενώ ενδεχομένως το έχουμε ξαναζήσει.

Ούτε μας υπόσχεται;

Όχι. Ο πόθος μας μας υπόσχεται. Ο πόθος μας παριστάνει τη φωνή της ζωής. Η ίδια είναι αμέτοχη και ηθική. Και καθόλου ψεύτρα. Δεν υπόσχεται η ζωή. Εμείς φανταζόμαστε. Η ζωή απλώς υπάρχει και σε αφήνει να τη δεις όπως θέλεις. Γι’ αυτό και άλλοι άνθρωποι είναι πάρα πολύ ευτυχισμένοι όπως είναι διαμορφωμένος ο κόσμος κι άλλοι είναι απογοητευμένοι και δυστυχείς. Το θέμα είναι να αναλύσει κανείς και να αξιολογήσει αυτό που δεν μπορεί να μη συμβαίνει αλλιώς. Γι’ αυτό γράφουμε ποιήματα με την ψευδαίσθηση ότι θα αλλάξουμε αυτό που συμβαίνει ή θα το πούμε κάπως αλλιώς.

Πόσο βέβαιη έχετε αισθανθεί απέναντι στην ποίηση;

Εγώ δεν αισθάνθηκα ποτέ βέβαιη για τίποτα. Ποτέ. Μόνο για το ότι θα πεθάνω. Και την ποίηση τη θεωρώ εξαιρετικά ύπουλη κατάσταση και θανατηφόρα. Δεν σου λέει ότι την πάτησες. Δεν σου λέει ότι αυτό το έχεις ξαναπεί. Δεν σου λέει ότι επαναλαμβάνεσαι. Τίποτα. Σε παρασύρει, σε βάζει σε μια παγίδα και εσύ νομίζεις ότι αυτή τη φορά το είπες κάπως αλλιώς απ’ την προηγούμενη, ενώ το έχεις πει έτσι.

Είναι πλανεύτρα δηλαδή λίγο κι αυτή, όπως η ζωή;

Ναι. Τη βοηθάμε, βέβαια, εμείς σ’ αυτό. Της δίνουμε ένα πρόσωπο που η καημένη μπορεί να μην έχει. Με το που υπήρξε η ποίηση, υπήρξε και η προσποίηση. Η ποίηση είναι μια ηθοποιία. Κάτι παίζεις την ώρα που γράφεις, κάποιους ρόλους φτιάχνεις. Δεν μπορώ να σκεφτώ αλλιώς αυτή την επιμονή ή ακόμα και τη φιλοδοξία – γιατί σου υπόσχεται ότι κάποιοι άνθρωποι θα σε συζητούν, θα τους απασχολείς, θα τους επηρεάζεις. Αλλά δεν είναι αυτό. Είναι μια δύναμη που δεν μπορώ να την αναχαιτίσω. Και το γεγονός ότι γράφω ακόμα είναι ίσως μια κίνηση απογνώσεως για να απομακρύνω τα γεράματα. Γιατί η ποίηση είναι ένας τρόπος να μην καταλαβαίνεις τον χρόνο. Να τον ξοδεύεις, προσπαθώντας να γράψεις και νομίζοντας ότι αυτό είναι αποταμίευση τελικά και όχι έξοδο.

Μέσα από την προσποίηση αυτή δεν αποκαλύπτεται, όμως, τελικά μια αλήθεια;

Δεν ξέρουμε αν είναι αλήθεια. Είναι ένα άλλο προσωπείο. Εγώ πιστεύω ότι όλα όσα κυκλοφορούν, ό,τι εμφανίζουμε, ό,τι χρησιμοποιούμε, είναι ένα προσωπείο. Τι πραγματικά και ποιοι είμαστε ή δεν το ξέρουμε ή δεν θέλουμε να το ξέρουμε. Διότι και η ποίηση είναι αποτέλεσμα μιας αίσθησης ανεπάρκειας. Γιατί να φτιάξεις αλλιώς τον κόσμο δηλαδή; Διότι αυτό είναι η ποίηση: επιχειρείς να δημιουργήσεις έναν νέο κόσμο. Ποιος, όμως, θα τον πιστέψει τον κόσμο αυτό και ποιος θα τον κατοικήσει;

Δεν αρκεί να τον κατοικήσει ο δημιουργός του; Η ποίηση δεν είναι ένας τρόπος μεγέθυνσης της ζωής;

Είναι μάλλον μια ψευδαίσθηση ότι μ’ αυτόν τον τρόπο καταπολεμάς τον θάνατο του να φύγεις και να ξεχαστείς ολότελα. Εδώ είναι η πλάνη, πώς δεν θα ξεχαστείς. Και τι έγινε αν θυμάται κανείς στιγμιαία τον σπουδαίο Τάσο Λειβαδίτη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη ή τον Καβάφη μου, εμένα, τον δικό μου; Τι αλλάζει; Εγώ ξέρω ότι έχουμε ο καθένας έναν χαρακτήρα διαφορετικό, τον οποίο πάση θυσία υπηρετούμε. Ετσι, ένας άνθρωπος που είναι απαισιόδοξος, δεν είναι από βίτσιο. Είναι οι ορμόνες του που το φτιάχνουν αυτό. Ούτε είναι γιατί θα άξιζε να έχει μια άλλη ζωή – ούτε ξέρει ποια ζωή θέλει. Απλώς είναι γεννημένος να ανησυχεί. Κι αυτή την ανησυχία κάπου πρέπει να την εμπιστευτεί. Και την εμπιστεύεται, νομίζω, στα ποιήματα.

Μιλήστε μου για την πρώτη λέξη ενός ποιήματος. Πόσο σημαντική είναι αυτή η πρώτη λέξη;

Η λέξη αυτή είναι «Εσύ». «Εσύ», ο συνομιλητής μου ή αυτός που ονειρεύομαι και θέλω να συγκινήσω ή να πονέσω. Διότι πάντα ο στόχος είναι ο Αλλος. Το εγώ σου δεν μπορεί να είναι απλαισίωτο, όσο κι αν εσένα εξυπηρετεί. Είναι δυνατόν να θέλεις να είσαι μόνος; Άλλωστε, ο ίδιος ο ποιητής δεν νομίζω να είναι σε θέση να αναλύσει τα ποιήματά του, γιατί γίνεται μοιραία επιεικής προς αυτά. Αν και εγώ ευχαρίστως τα αποκεφαλίζω. Ο αναγνώστης, όμως, δεν θα ήθελα να μου τα αποκεφαλίσει. Τέλος πάντων. Μία είναι η θεότης εδώ: η αβεβαιότητα. Όχι μόνο στα ποιήματα. Παντού. Αυτή είναι και η κινητήρια δύναμη. Αυτή είναι η θεά. Μπορεί να είναι βασανιστική θεά, αλλά, από την άλλη, δίνει τόση γοητεία σ’ αυτό που δεν σου προσφέρει μετά σιγουριάς, που τελικά την αγαπάς. Είναι σοφή. Σε προφυλάσσει από την πλήξη. Γιατί είναι μια πλήξη να ξέρεις τι θα συμβεί. Δεν πρέπει να ξέρεις.

Διότι δεν μπορείς να εξηγήσεις;

Ακριβώς. Γι’ αυτό λέω «με σιγαστήρα σε καθαρίζει το ανεξήγητο/ κι άντε να το συλλάβεις». Αυτό δεν κάνουμε; Δεν αγωνιζόμαστε να συλλάβουμε κάτι το οποίο είναι ανεξήγητο; Και το ανεξήγητο σε πονάει, σε σκοτώνει. Όλα τα ανεξήγητα που συμβαίνουν στη ζωή μας, όσο κι αν έχουνε το βάρος και τη σημασία ενός καινούργιου ενδύματος, παραλλαγές είναι. Μόνο ο θάνατος διαφοροποιεί. Αν σκεφτείς, και ο έρωτας είναι ένας θάνατος –δικός του– ο οποίος θα συμβεί οπωσδήποτε. Ρωτώ λοιπόν τον Ύψιστο, ρωτώ κι εσένα: «Γιατί πεθαίνουμε;». Πώς έγινε δηλαδή αυτό; Να μου το πει κάποιος. Η οδύνη του θανάτου δεν έπρεπε να είναι μέσα στο πεπρωμένο του ανθρώπου. Και είναι. Είναι μια οδύνη που δεν την έχει ξαναζήσει. Ούτε στους έρωτες που πεθαίνουνε. Αυτά είναι μεγάλα λόγια. Οδυνηρός θάνατος είναι μόνο το τέλος της ζωής. Τον έρωτα τον ξαναδημιουργείς – γιατί και ο έρωτας πλαστός είναι, μόνοι μας τον φτιάχνουμε. Τη ζωή όμως δεν την ξαναφτιάχνεις.

Τα «όνειρα και ο έρωτας», όμως, όπως λέτε σε κάποιο ποίημά σας, είναι μέρος αυτής της ζωής.

Είναι πολύ φθαρτά, πολύ μικρής αντοχής. Να ήταν όλη η ζωή ένας έρωτας, αυτό ήθελα εγώ. Όλη η ζωή. Κάποτε θα τελείωνε βεβαίως, αλλά αυτό το πολύ στιγμιαίο των παράφορων καταστάσεων μας πονάει. Μας δημιουργεί έναν φόβο η ενδεχόμενη απώλειά του. Και όλο αυτό το πράγμα νομίζω ότι, εν τέλει, όπως είναι φτιαγμένο, έχει μια σοφία. Γιατί, αν δεν ήταν έτσι, ίσως να επικρατούσε τελικά μια κούραση, η οποία τώρα δεν προφταίνει να δράσει. Έρχεται το νέο πλάσμα, το ξεκούραστο, το διψασμένο να ζήσει αυτό όλο το ψέμα που είναι ο βίος μας. Γιατί περί ενός ψέματος πρόκειται, ενός ψέματος το οποίο διαρκεί άλλοτε πολλά χρόνια, άλλοτε λίγα. Βέβαια, αν μου λέγανε, θα ήθελες τώρα να ξαναγεννηθείς και να μην είσαι μπλεγμένη με αυτό το ψέμα; Τώρα ναι, δεν θα είμαι, γιατί είμαι δεμένη με ό,τι υπήρξε.

Αυτό που υπήρξε το αγαπήσατε;

Βεβαίως. Και πρώτα πρώτα τις πράξεις μου. Και οι πράξεις μου είναι να έχω γεννήσει παιδιά και να τα έχω μεγαλώσει όπως τα μεγάλωσα. Μία πράξη μου δεν αγαπώ: ότι μεγάλωσα εγώ. Τελικά πιστεύω ότι δικός μας, και όχι ολότελα, είναι μόνο ο εαυτός μας. Ο εαυτός μας και τα σφάλματά μας. Γι’ αυτό κάπου λέω: «Σοφή δεν είναι η πείρα/ απλώς έχασε τη δύναμη να σφάλλει». Διότι με το σφάλμα δεν σε νοιάζει τίποτα. Τολμάς. Εγώ, όμως, τώρα πώς να σφάλλω; Τι πειρασμούς έχω πια να αντιμετωπίσω;

Τον πειρασμό να πιστέψετε, παρ’ όλ’ αυτά, στη ζωή.

Μα αν τρέμω τον θάνατο, είναι γιατί πιστεύω σ’ αυτήν. Και «πιστεύω» δεν θα πει «της έχω εμπιστοσύνη». Θα πει «την αγαπάω». Πιστεύουμε κάποιον που αγαπάμε. Εγώ θα ήθελα να ξέρω, θα ήθελα να έχω δει το πρόσωπο του Θεού. Και, θα μου πεις, έχει αξία η πίστη όταν πατάει σε μια βεβαιότητα; Μα δεν μπορώ να καταλάβω πώς θα είναι πιστός κανείς σε μια αβεβαιότητα. Γενικά η ζωή σού το διδάσκει να θέλεις να θέσεις το δάχτυλο «επί τον τύπον», δεν το έβγαλες εσύ από ατέλειές σου. Η ζωή σού λέει: «Θέλω να το πιάσω αυτό που με εξουσιάζει». Διότι υποτίθεται ότι απάνω είναι εξουσία όλος ο ουρανός.

Και ο χρόνος; Πώς θα χαρακτηρίζατε σήμερα τη σχέση σας με τον χρόνο;

Κακή. Πολύ κακή. Δεν κοιτάζω το ρολόι μου, αλλά θα σου πω το εξής. Αν είχα ένα παλιό ρολόι που πάει συνεχώς δύο δευτερόλεπτα πίσω, αυτή την καραβάνα θα φορούσα. Ακριβώς διότι, αν πολλαπλασιάσεις δύο δευτερόλεπτα κάθε μέρα πίσω, σκέψου πόσο χρόνο κερδίζεις. Ο χρόνος είναι κάτι που δεν κερδίζεται με τίποτα παρά μόνο εάν ξεχάσεις. Διότι μαζί μ’ αυτό θα έχεις ξεχάσει ότι χάνεται κι αυτός. Η καλή μέθοδος είναι να ξεχνάς. Αν πάλι ξεχνάς, είσαι ένα κενό δοχείο που δεν ξέρεις σε τι χρησιμεύει. Δηλαδή ποτέ δεν είναι έτσι και μόνο έτσι τα πράγματα. Είναι έτσι και αλλιώς. Και ό,τι σε τραβήξει, το γεμάτο ή το άδειο. Και για την επιλογή σου αυτή δεν φταις εσύ. Η φύση σε κάνει έτσι, τα χιλιάδες κύτταρα που προηγήθηκαν, που σε προγραμμάτισαν, που σε άλλαξαν και σε διαμόρφωσαν. Όλο αυτό το μυστηριώδες πράγμα.

Που ονομάζουμε πεπρωμένο.

\Και όπου, να το ξανατονίσω, αν «πας ή έρχεσαι, δεν ξέρεις». Και αυτό κουράζει πολύ περισσότερο από τη λέξη την ίδια, που είναι από μόνη της πολύ κουραστική.

Δεν ίσχυαν αυτά, ακριβώς έτσι, για την Κική Δημουλά που έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών. . Αγαπημένη κόρη, αγαπημένη σύζυγος, αγαπημένη μητέρα του Δημήτρη και της Έλσης και μετά γιαγιά (έχει τρία εγγόνια, την Κική, τον Ανδρέα και την Ιωάννα). Με ένα αίσθημα λατρείας αλλά και χρέους απέναντι στην οικογένειά της. Αυτή λοιπόν, που έμελλε να γίνει η πιο σημαντική Ελληνίδα ποιήτρια της εποχής μας και να θεωρείται διαρκώς υποψήφια για βραβείο Νόμπελ, μεγάλωσε ανάμεσα σε σύννεφα καπνού. Και γεννήθηκε σε ένα σπίτι στην Αθήνα, στον οδό Πυθίας.

Λίγα σπίτια πιο πέρα ζούσε ο Άθως Δημουλάς, τον οποίο από νωρίς ερωτεύθηκε και για χάρη του άρχισε να γράφει ποιήματα. Ο Άθως ήταν μαθηματικός και ποιητής και η Κική Δημουλά -τότε Βασιλική Ράδου- άρχισε να γράφει για να τον εντυπωσιάσει. Σε ένα ποίημά της, το «Αναερείπωση» κάνοντας διάλογο με ένα παλιό ποίημα του Άθω, έγραφε η Κική Δημουλά: «Πότε μὲ εἶχες φέρει ἐδῶ νὰ μὲ ξεναγήσεις στοὺς χρησμούς; Νὰ ρωτήσω τὴ μάντιδα Μνήμη. Ἢ ἄλλη, ἡ διπλανὴ ἱέρεια Λήθη, ἔχει πολὺ κόσμο πνίγεται στὴ δουλειὰ ἀμάσητα καταπίνει τὰ καπνώδη φύλλα τῶν λησμονητέων».

Μεγάλωσε σε μια οικογένεια ιδιαιτέρως αυστηρή, περιορισμένη, χωρίς ελευθερία κινήσεων -δεν πήγαινε καν στις εκδρομές του σχολείου. Λαχταρούσε τη μετάβαση στην επόμενη κατάσταση της πραγματικής της ζωής. Έτσι, μόλις 21 ετών παντρεύτηκε τον Άθω. Βρέθηκε να ζει και πάλι στην οδό Πυθίας, με τους γονείς της σε απόσταση αναπνοής και μαζί με την πεθερά της. Το πρωί δούλευε στην Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ ταυτόχρονα μεγάλωνε δύο παιδιά, τον Δημήτρη και την Έλση. Έγραφε όμως ασταμάτητα, επιζητώντας πάντα την επιδοκιμασία, το νεύμα του Άθω Δημουλά. Η ίδια έλεγε ότι πάντα στη ζωή της άκουγε την άποψη, την συμβουλή του Δημουλά, ότι την προστάτευε από λάθη και όταν αυτός πέθανε, το 1985, τη θέση του ως σύμβουλος πήρε η κόρη της η Έλση.

Ο τρόπος που έγραφε ποίηση η Δημουλά υπήρξε χειμαρρώδης στην παραγωγή και τις ιδέες, απολύτως ιδιοσυγκρασιακός στο ύφος. Κοφτερή ποίηση, ευφυής, με απρόβλεπτες στροφές νοήματος, αναφορές στην απόλυτη καθημερινότητα με έναν τρόπο που κατέληγε να είναι υψιπετώς ποιητικός πριν πάλι γειωθεί στην πραγματική ζωή. Έλεγε ότι οι λέξεις είναι υπερκινητικές. Η μνήμη και η λήθη ήταν ένα δίπολο που την απασχόλησε πολύ, σχεδόν βασανιστικά στην ποίησή της, επισκεπτόταν ξανά και ξανά αυτές τις έννοιες. «Πάλι μνήμη πάλι λήθη. Διαρκώς τις ίδιες λέξεις χρησιμοποιώ. Κι ο βίος ο πολυλογάς σ'αυτές τις δύο λέξεις αρκείται εν τέλει, μνήμη και λήθη» έγραφε στην τελευταία ποιητική συλλογή της.

Η απώλεια του συζύγου της Άθω Δημουλά την συνέτριψε και εγκαθίδρυσε στην ποίησή της την ιδέα του θανάτου. Τελευταία μιλούσε πολύ για τον θάνατο, την αναμέτρησή μαζί του αν και δεν παρέλειπε να αστειεύεται λέγοντας ότι αφού καπνίζει τόσο πολύ, τελικά μάλλον δεν τον φοβάται όσο νομίζει. Μιλούσε για τον θάνατο χορταστικά, με μεγάλες λέξεις και φράσεις και εν τέλει έμοιαζε μάλλον να τον περιπαίζει.

Την θυμάμαι καθισμένη στο καφέ απέναντι από τον ιστορικό εκδοτικό Ίκαρο στην οδό Βουλής, να καπνίζει, πίνοντας τον καφέ της και να μου λέει ότι βρίσκει σχεδόν ευεργετική την ιδέα του θανάτου «σου επιτρέπει να κάνεις πράγματα χωρίς να πολυντρέπεσαι». Μια ρουφηξιά ακόμα τσιγάρο, μάτια χαμογελαστά και «μπορώ να πω ό,τι θέλω, όσο τολμηρό ή αποτυχημένο και αν είναι. Πάντα όμως θα λέω στο τέλος “δεν πειράζει, μισή ντροπή δική μου, μισή του θανάτου”». Και μετά γελώντας να ομολογεί ότι το μόνο που δεν έχει καταλάβει ως τώρα από τη ζωή είναι γιατί πεθαίνουμε… Το χιούμορ της ήταν τρυφερό και μαζί τόσο αιχμηρό, οξύ. Μπορούσε να παίζει με τις λέξεις με έναν τρόμο μοναδικό και ταχύτητα εντυπωσιακή -σχεδόν πίστευες αυτό που έλεγε: ότι δεν διαλέγει η ίδια τις λέξεις, αλλά οι λέξεις διαλέγουν τη Δημουλά.

Έγραψε από το 1952 ως το 2016 17 ποιητικές συλλογές – τελευταία η «Άνω Τελεία»- ενώ η ομιλία που απήθυνε στην Ακαδημία Αθηνών το 2002 με τίτλο «Ο φιλοπαίγμων μύθος» εκδόθηκε επίσης από τον Ίκαρο. Η σχέση της με τον οίκο Ίκαρο και κυρίως με τους ανθρώπους του, την Κατερίνα και τη Χρυσή Καρύδη, την Μαριλένα Πανουργιά, τον Νίκο Αργύρη, ξεπερνούσε κατά πολύ αυτή των συνεργατών. Μια σχέση βαθιάς φιλίας, με συναισθήματα που παραπέμπουν σε στενούς οικογενειακούς δεσμούς. Όταν από τη δεκαετία του '80 και μετά η Κική Δημουλά άρχισε να διαβάζεται ασταμάτητα, να γίνεται γνωστή, η μορφή της να καταγράφεται, δεν ήταν λίγοι αυτοί που στέκονταν με δέος στην οδό Βουλή όταν την αντίκριζαν να στέκεται στην πόρτα του ιστορικού κτιρίου του Ικαρου και να καπνίζει.

Και

φοβάμαι ακόμη των χεριών μου

το άγγιγμα στις πέτρες τούτες

μην επιτείνει τη φθορά, μην επισπεύδει

των ερειπίων την ερείπωση.

ΑΘΩΣ ΔΗΜΟΥΛΑΣ

Πότε με είχες φέρει εδώ

να με ξεναγήσεις στους χρησμούς;

Να ρωτήσω τη μάντιδα Μνήμη.

Ή άλλη, η διπλανή ιέρεια Λήθη,

έχει πολύ κόσμο πνίγεται στη δουλειά

αμάσητα καταπίνει τα καπνώδη φύλλα

των λησμονητέων.

Βρέχει από χτες.

Ό,τι βλέπω απ'το παράθυρο του εστιατορίου

θέλει να χαθεί. Με το ζόρι συγκρατώ αντίκρυ

τους κίονες μην πέσουν της Αθηνάς Προναίας

-να προσέξω όταν θα καθαρογράφω αυτή τη θέα

μη με παρασύρει ο δαίμων της συνήχησης

και γράψω Προνέας. Θα πουν πως ξεναγώ

στα ερείπια καθρέφτη.

Βρέχει. Καταφεύγουν στο εστιατόριο

μεγάλες παρέες θορύβων.

Συντοπίτες, εραστές της ιστορίας, ζευγάρια

Ερωτευμένα -σπουδαστές του μέλλοντός τους

περιηγητικοί συνταξιούχοι,

αναπαλαιωτές της ανίας οικογένειες

σωματεία πρόεδροι ομιλήτριες ανθοδέσμες.

Ρέουν ξένες γλώσσες σε ποτηράκια της δικής μας

ξιφομαχεί με τα μαχαιροπήρουνα η βροχή

καταβροχθίζοντας μερίδες συζητήσεων, 

μπουκάλια κρασιού ξελαιμιάζονται να διηγούνται

ανέκδοτα αστεία σπάνε γέλια.

Οι σερβιτόρες εντυπώσεις πηδούν εκστασιασμένες

από τραπέζι σε τραπέζι

κραυγαλέα επιδόρπια παραγγέλνει η συντροφικότης.

Ενώ εγώ σέβομαι - συντρώγω χαμηλόφωνα

με το ένα απολλώνειο κουβέρ μου.

Πληροφορίες:
• Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

• Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Κική Δημουλά
• Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Δημουλά Κική (1931)
• BiblioNet, Κική Δημουλά
• Ένα «ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ» για την Κική Δημουλά
• Ακαδημία Αθηνών, Κική Δημουλά
• Εταιρεία Συγγραφέων, Κική Δημουλά
• Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Βραβεία Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη

• Υποσημειώσεις, προσθήκες, ποιήματα www.sophia-ntrekou.gr
• Σημειώσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Κωνσταντίνου Μάντη
• Το οπτικοακουστικό υλικό (Βίντεο) από www.YouTube, εταιρεία της Google.
• Ιδιωτική Οδός: Η ποιήτρια Κική Δημουλά επίτιμη διδάκτωρ Θεολογίας Α.Π.Θ.
• Κική Δημουλά: «Μισή ντροπή δική μου, μισή του θανάτου» iefimerida.gr

by Αέναη επΑνάσταση | www.Sophia-Ntrekou.gr

Το αφιέρωμα συνεχίζεται...


Εξωτερικοί σύνδεσμοι
• Βικιφθέγματα υπάρχει υλικό σχετικό με το λήμμα: Κική Δημουλά
• Ποιήματα της Κικής Δημουλά στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
• Ποιήματα της Κικής Δημουλά σε πολυτονικά
• Ποιήματα της Κικής Δημουλά στο translatum
• ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ - CNN.gr
• Η ποιήτρια Κική Δημουλά επίτιμη διδάκτωρ Θεολογίας
• Έθνος: Πέθανε η μεγάλη ποιήτρια αλλά οι στίχοι της είναι αθάνατοι
• Η Δημουλά που αγαπούν να μισούν: Όταν είσαι δημόσιο πρόσωπο είναι εύκολο να τεθείς στο στόχαστρο του κοινού. Πόσο μάλλον αν είσαι η ποιήτρια Κική Δημουλά, πρόσωπο με πολλούς θαυμαστές/στριες και πολλούς φανατικούς αρνητές της. Σ'ένα παγκάκι που βρυχάται αλαργινό, άρχισε η ιστορία
• Θλίψη στην πολιτική ηγεσία της χώραςέφερε το άκουσμα του θανάτου της Κικής Δημουλά. Η Ελλάδα χάνει μια από τις πιο σημαντικές ποιητικές φωνές της, τονίζει στο συλλυπητήριο μήνυμά του και ο πρωθυπουργός.




• ΕΙΠΑΝ ΚΑΙ ΕΓΡΑΨΑΝ για την ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ:

Kostas Hatziantoniou · ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ - In Memoriam: Εκείνη η «Μετέωρη κυρία» που κάποτε εξείχε στη βροχή «πάνω σ’ ένα ακυβέρνητο μπαλκόνι», διστακτική για το μέλλον, τότε που «εφτά εργάσιμες μελαγχολίες» κύκλωναν τη ζωή της, ήταν εκείνη που θα σμίλευε την πιο ευοίωνη «προτομή πιθανότητας» της μεταπολεμικής μας ποίησης.
«Δαπανηρή ιδέα ο βίος. Ναυλώνεις έναν κόσμο για να κάνεις το γύρο μιας βάρκας». Η Κική Δημουλά, συντάσσοντας το ιδιωτικό μητρώο της εποχής μας και συμπληρώνοντας το γενεαλογικό δέντρο των ονείρων που την γέννησαν, μίλησε για το υπαρκτικό μας αδιέξοδο πολύ πιο καίρια απ’ ότι διάφορες κοινωνιοκεντρικές ευαισθησίες κακοφορμισμένων εγωισμών. Γιατί η αληθινή ποίηση αγωνίζεται να καταλάβει μα και φοβάται πως αν καταλάβει θα σιωπήσει. Με μια απόσταση από τα πράγματα σαν ανάγκη να προεξοφλούμε εν ζωή λίγη από τη νηνεμία του θανάτου και παίρνοντας κουράγιο από «μερικές ευαισθησίες ταλαιπωρημένες από τα ταξίδια τους σε μακρινά ενδεχόμενα και κοντινές επαληθεύσεις». Κική Δημουλά: «Όνομα ουσιαστικόν. Πολύ ουσιαστικόν». Αντίο αγαπημένη.

Η πρώτη απεικονίζει το όραμα του αγίου Μακάριου του Αιγύπτιου, που είναι γραμμένο στο Γεροντικό (ένα αρχαίο βιβλίο που παραθέτει τις ιστορίες των αγίων ασκητών της ερήμου) και μας δίνει, τρόπον τινά, ένα αποκαλυπτικό στιγμιότυπο από την κόλαση! Ο άγιος Μακάριος, βαδίζοντας στην έρημο, ξέθαψε κατά λάθος με το ραβδί του ένα κρανίο. Έσκυψε λοιπόν, το έθαψε με σεβασμό και προσευχήθηκε για τον άνθρωπο, στον οποίο ανήκε. Τότε του εμφανίστηκε η ψυχή και τον πληροφόρησε ότι, όταν ζούσε, ήταν λάτρης των δαιμόνων (ιερέας της Ίσιδος) και τώρα βρισκόταν στην κόλαση. «Και πώς είναι εκεί;» ρώτησε ο άγιος. «Τα πάντα βρίσκονται μέσα στη φωτιά» απάντησε η ψυχή. «Κι εμείς είμαστε δεμένοι πλάτη με πλάτη. Όμως, όταν εσύ προσεύχεσαι για μας, βλέπουμε λίγο ο ένας τον άλλο, όση ώρα διαρκεί η προσευχή».

Ξέρουμε από τους αγίους χριστιανούς διδασκάλους ότι η φωτιά, που ανέφερε η ψυχή, είναι το Φως του Θεού, στο οποίο λούζονται τα πάντα στον άλλο κόσμο. Η αίσθηση που βιώνουν από Αυτό το Φως εκείνοι που το βλέπουν μέσα από την παραμόρφωση του εγωισμού είναι αυτό που περιγράφεται ως «πυρ της κολάσεως».

Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος ήταν τόσο καλός, ώστε, όταν μια νέα γυναίκα που είχε μείνει έγκυος από κάποιον κρυφό εραστή, τον συκοφάντησε ότι το παιδί ήταν δικό του, εκείνος το δέχτηκε, υπέμεινε κάθε είδους προσβολές από τον πληθυσμό εκείνου του τόπου και άρχισε να δουλεύει διπλάσια, για να συντηρήσει και τη γυναίκα με το παιδί της. Και, όταν αργότερα αποκαλύφθηκε η συκοφαντία, έφυγε κρυφά και δε ζήτησε ποτέ το δίκιο του.



Η δεύτερη τοιχογραφίαπροέρχεται από παλαιό πρότυπο (το πρότυπό της βρίσκεται στον ιστορικό ναό της Αγίας Τριάδας στο ομώνυμο χωριό κοντά στη μονή Αρκαδίου Ρεθύμνης, ναό γεμάτο υπέροχες τοιχογραφίες, νομίζω εποχής της Ενετοκρατίας) και βρίσκεται μέσα στο Ιερό, ακριβώς δίπλα στην αγία πρόθεση, ώστε μπαίνοντας ο ιερέας τη βλέπει απέναντί του, ενώ δεν είναι ορατή έξω από το Ιερό. Απευθύνεται λοιπόν στον Ιερέα και στοχεύει στη διαρκή ηθική του επαγρύπνιση.

Εικονίζει έναν ιερέα πεσμένο στο έδαφος, με την επιγραφή «Ο Ανάξιος Ιερεύς», και πάνω του βρίσκεται ένας άγγελος, που έχει φορέσει τα ιερά άμφια και λειτουργεί αντί για τον ιερέα.

Η εικόνα βασίζεται, υποθέτω, σε μια παλιά ιστορία, που λέει πως κάποιος ιερέας μέθυσε ένα σαββατόβραδο και την άλλη μέρα πήγε να λειτουργήσει. Όμως η παπαδιά, πηγαίνοντας στην εκκλησία, τον είδε έξω, δεμένο σ'ένα δέντρο. Όταν μπήκε μέσα, τον είδε πάλι, να λειτουργεί! Ξαφνιάστηκε. Μετά τη λειτουργία ο σύζυγός της τής αποκάλυψε πως ένας άγγελος τον εμπόδισε να λειτουργήσει και λειτούργησε εκείνος με τη μορφή του.

Το νόημα της ιστορίαςείναι πως η αναξιότητα του ιερέα δεν εμποδίζει την εγκυρότητα των μυστηρίων, αφού η χάρη του Θεού τα τελεί και όχι ο παπάς. Αλλά και ότι οι ιερείς πρέπει να είναι άξιοι του λειτουργήματός τους, αλλιώς θα έχουν συνέπειες και τώρα και στην αιωνιότητα...

Φυσικά, καθένας μπορεί να έχει την άποψή του για την τοιχογραφία αυτή, όπως και για όλα τα θέματα. Όμως τη θεωρώ άκρως ενδιαφέρουσα, γι'αυτό θέλησα να τη μοιραστώ μαζί σας.

Διαβάστε: Απόκρεω: Κυριακή της Δευτέρας Παρουσίας Του Χριστού πότε θα γίνει; - Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος

Τι πρέπει να ξέρουμε περί Δευτέρας Παρουσίας, Κρίσεως και Αντιχρίστου; Ερωταπαντήσεις (Βίντεο: Ερμηνευτικά στην Αποκάλυψη)

Update: Join me on a timelapse and aerial expedition in Iceland!

Πόσοι άνθρωποι

στο μεταίχμιο της επιλογής

Κοσμαγάπητος καλλιτέχνης επί δεκαετίες ολόκληρες, δημοφιλής πρωταγωνιστής της μεγάλης οθόνης. που σφράγισε ανεξίτηλα τους ρόλους που ερμήνευσε, χαρίζοντας άφθονο γέλιο, ηθοποιός με απίστευτο μπρίο και μεγάλες δυνατότητες στον αυτοσχεδιασμό, ευρηματικός ατακαδόρος που άφησε εποχή με τις αξέχαστες κινηματογραφικές ατάκες του – ποιος δεν θυμάται τα αμίμητα «έχω και κότερο, πάμε μια βόλτα;» ή το «Κάτινααα σαλαμάκι...» -, αθεράπευτος λάτρης των γυναικών στο πανί αλλά και στη ζωή. Μα πάνω απ'όλα εραστής της ίδιας ζωής την οποία φρόντισε να ρουφήξει μέχρι το μεδούλι...

Αυτός ήταν ο Κώστας Βουτσάς, που έφυγε από κοντά μας σήμερα, τα 88 του χρόνια, έχοντας δώσει σκληρή μάχη, επί πολλές μέρες, στη μονάδα εντατικής θεραπείας του νοσοκομείο Αττικόν. Η καρδιά του, αυτή η μεγάλη καρδιά που χωρούσε μέσα της τόση αγάπη, δεν άντεξε. Λύγισε και σταμάτησε να χτυπά ρίχνοντας την αυλαία της ζωής ενός από τους μακροβιότερους, τους πλέον λαοφιλείς και ταλαντούχους ηθοποιούς αυτού του τόπου και σκορπίζοντας τεράστια συγκίνηση στους κόλπους του θεάτρου και του κινηματογράφου, που τόσο πιστά υπηρέτησε, αλλά στους αμέτρητους απλούς ανθρώπους που τον λάτρεψαν μέσα από τους ρόλους του. Γιατί ο Βουτσάς ήταν από τους τελευταίους ζωντανούς θρύλους της χρυσής εποχής του ελληνικού σινεμά και το φευγιό του, σηματοδοτεί, με έναν τρόπο, το τέλος της εποχής της αθωότητας!

Βίντεο: Ο Κώστας Βουτσάς στην τελευταία του θεατρική εμφάνισηστην 

παιδική παράσταση «Σταχτοπούτα» στο θέατρο Broadway, 26/1/2020

Κώστας Βουτσάς: Τα δύσκολα παιδικά χρόνια, 

το ΚΚΕ, τα πρώτα βήματα στον κινηματογράφο

Το συγγραφικό έργοτης Άλκης Ζέη ταξίδεψε στα πέρατα της Γης, διακρίθηκε, μεταφράστηκε σε 35 γλώσσες, επηρέασε και επηρεάζει γενιές ανθρώπων, εξακολουθεί να μαγεύει μικρούς και μεγάλους.

Εκείνη την περίοδο ο θείος της, Πλάτων Σωτηρίου (αδελφός της μητέρας της), παντρεύτηκε τη γνωστή συγγραφέα Διδώ Σωτηρίου, η οποία βοήθησε την Άλκη Ζέη να ασχοληθεί με τη συγγραφή. Ενώ ήταν μαθήτρια στη Σχολή Αηδονοπούλου συμμετείχε στον όμιλο κουκλοθεάτρου της σχολής της που διεύθυνε η καθηγήτρια τέχνης Ελένη Περράκη-Θεοχάρη. Τότε ξεκίνησε να γράφει έργα για κουκλοθέατρο και ένας από τους χαρακτήρες που δημιούργησε, ο Κλούβιος, έγινε μετέπειτα ένας από τους κυριότερους ήρωες του κουκλοθεάτρου Αθηνών "Μπάρμπα Μυτούσης"που ίδρυσε η Περράκη-Θεοχάρη.

Τα χρόνια της εφηβείας της συμπίπτουν με τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου και η ενηλικίωσή της με την περίοδο της Κατοχής και τηδική της ένταξη στην ΕΑΜική Αντίσταση. Εκεί θα γνωρίσει τον θεατρικό συγγραφέα – σκηνοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου, που θα γίνει ο σύντροφος της ζωής της.

Κατοχή και εξορία

Κάποια στιγμή ενταχθήκατε στην ΕΠΟΝ… 

Ναι, και ήταν μια περίοδος από την οποία θυμάμαι πολλά και ωραία πράγματα. Τις εκδρομές που κάναμε μακριά από την Αθήνα για να μπορούμε να συζητάμε ελεύθερα, αλλά και που ήταν αφορμή για να φλερτάρουμε και να διασκεδάσουμε, και τα ολονύχτια πάρτι. Έπαιζε πάντα ένα ραδιόφωνο ώστε εάν ακούγαμε βήματα στις σκάλες, κάναμε ότι χορεύαμε. Ή κάποιο παιδί έπαιζε πιάνο όλη νύχτα. Αυτό το παιδί ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις».

Κατά την περίοδο της κατοχής έχει δηλώσει πως είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ, παρακινούμενη από την Διδώ Σωτηρίου. Παράλληλα σπούδασε φιλοσοφία του θεάτρου στην Φιλοσοφική του πανεπιστημίου των Αθηνών και υποκριτική στη δραματική σχολή του Εθνικού Ωδείου Αθηνών. Ενώ φοιτούσε στη δραματική σχολή το 1943 γνώρισε τον μελλοντικό της σύζυγο, το θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου (1913-1990), με τον οποίο παντρεύτηκε το 1945. Το 1948, ύστερα από την ήττα του ΔΣΕ στον εμφύλιο, ο σύζυγός της διέφυγε στην Τασκένδη.

Μετά τον εμφύλιο, ο Σεβαστίκογλου βρίσκει καταφύγιο στην υπερορία. Η Ζέη προσπάθησε να τον ακολουθήσει αλλά την συνέλαβαν και την εξόρισαν στη Χίο λόγω των πολιτικών της πεποιθήσεων.

Η Ζέη περνάει τη δική της μεγάλη περιπέτεια -σύλληψη και εκτόπιση από τις ελληνικές αρχές- και από σαράντα κύματα, μέχρι να μπορέσει να τον ξαναβρεί στη Σοβιετική Ένωση. Εκεί πιάνει ξανά το νήμα της γραφής από την εφηβεία της και γράφει τα πρώτα βιβλία της που εκδίδονται από τις εκδόσεις Θεμέλιο.

Ύστερα από προσπάθειες έξι ετών, και αφού έμεινε για καιρό στην Ιταλία, το 1954 επανασυνδέθηκε με τον σύζυγο της στην Τασκένδη. Απέκτησαν δυο παιδιά,την Ειρήνη (1956-) και τον Πέτρο (1959-). Το 1957 μετακόμισαν στη Μόσχα, όπου σπούδασε και στο τμήμα σεναριογραφίας του Ινστιτούτου Κινηματογράφου της Μόσχας.

Το ζευγάρι επιστρέφει στην Ελλάδα το 1964, ξαναφεύγει όμως, αυτή τη φορά για το Παρίσι, λόγω της απριλιανής δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Έκτοτε η Ζέη περνούσε αρκετά μεγάλο διάστημα της ζωής της στο εξωτερικό, μαζί με οικεία της πρόσωπα -μετά το 1991 και το θάνατο του Σεβαστίκογλου.


Συγγραφικό έργο

Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην ΕΣΣΔ συνέχισε το γράψιμο και μια σειρά παιδικών διηγημάτων της δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό για τους νέους Νεανική Φωνή, που είχε ως συντακτική επιτροπή τον Μάριο Πλωρίτη, τον Τάσο Λιγνάδη και τον Κωστή Σκαλιώρα. Το πρώτο της μυθιστόρημα, το αυτοβιογραφικό Το καπλάνι της βιτρίνας, γράφτηκε το 1963 ενώ ήταν στη Μόσχα. Αποτελεί έργο-σταθμό στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, όντας το πρώτο ίσως παιδικό βιβλίο με πολιτικές αναφορές, πιο συγκεκριμένα στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά.

Το 1971 και ενώ ήταν εξόριστη στο Παρίσι, έγραψε τον Μεγάλο περίπατο του Πέτρου, αυτή τη φορά με θέμα την Κατοχή και την απελευθέρωση. Το σημαντικό στα ιστορικά της μυθιστορήματα είναι ότι δεν αποτελούν μια απλή καταγραφή ιστορικών γεγονότων αλλά είναι ζυμωμένα με τα αυτοβιογραφικά βιώματα των ηρώων της.

Μαζί με τη Ζωρζ Σαρή, με την οποία γνωρίζονταν από τα σχολικά τους χρόνια, καθιέρωσε ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα, τόσο από την άποψη του ζωντανού, αυτοβιογραφικού ύφους όσο και της εισαγωγής του πολιτικού, κοινωνικού και ιστορικού στοιχείου στο είδος. Το εφηβικό μυθιστόρημα Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της κέρδισε το 2003 το βραβείο εφηβικού μυθιστορήματος του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (ελληνικό τμήμα της IBBY), ενώ το 2004 η Ζέη ήταν υποψήφια για το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και το βραβείο Άστριντ Λίντγκρεν λογοτεχνίας. Το Βραβείο Mildred L. Batchelder της απονεμήθηκε για τις εκδόσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες των έργων της Το καπλάνι της βιτρίνας, Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου και Κοντά στις ράγες. Συνολικά τα έργα της Ζέη έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες.

Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της και το 2014 αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για να τιμηθεί με τον τρόπο αυτό η προσφορά και το έργο της στην παιδική λογοτεχνία.

Το 2012 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Το 2015 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πατρών.

Τον Ιανουάριο του 2015 έλαβε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής, διάκριση που αποδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε διαπρεπείς προσωπικότητες των τεχνών, των επιστημών και των γραμμάτων, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2015 τιμήθηκε από τη Γαλλία με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres).


Ενδεικτική εργογραφία της συγγραφέως είναι:

• Το καπλάνι της βιτρίνας διήγημα (1963)
• Κοντά στις ράγες παιδικό μυθιστόρημα (1966)
• Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρουμυθιστόρημα (1971)
• Αρβυλάκια και γόβες παιδικό μυθιστόρημα(1975)
• Ο θείος Πλάτων μυθιστόρημα(1975)
• Κοντά στις ράγες διήγημα (1977)
• Μια Κυριακή του Απρίλη διήγημα (1978)
• Τα παπούτσια του Αννίβα μυθιστόρημα (1979)
• Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (για ενηλίκους) διήγημα (1987)
• Η μωβ ομπρέλα μυθιστόρημα (1989)
• Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων παιδικό μυθιστόρημα (1990)
• Ο Ψεύτης Παππούς παιδικό διήγημα (1992)
• Ματίας παιδικό διήγημα [Α'Κρατικό βραβείο παιδικής λογοτεχνίας το 2001](1993)
• Σπανιόλικα Παπούτσια διήγημα (1994)
• Γατοκουβέντες παιδικό μυθιστόρημα (1996)
• Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα.. παιδικό μυθιστόρημα (1998)
• Νεανική Φωνή Ο τιμωρός μυθιστόρημα (1999)
• Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της παιδικό μυθιστόρημα (2002)
• Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο (2013)
• Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά; (2017)
• Ένα παιδί από το πουθενά (2019)

Βραβεία - διακρίσεις

1968 ALA Notable Book selection Το καπλάνι της βιτρίνας

1969 Horn Book Honor List selection Το καπλάνι της βιτρίνας

1970 ALSC Mildred Batchelder (U.S.A) Το καπλάνι της βιτρίνας

1974 ALSC Mildred Batchelder (U.S.A) Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου

1980 ALSC Mildred Batchelder (U.S.A) Κοντά στις ράγιες

1992 Κρατικό Βραβείο παιδικού βιβλίου

2002 Βραβείο Acerbi (ΙΤΑΛΙΑ) Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα

2003 Βραβείο Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (IBBY GREECE) καλύτερου εφηβικού βιβλίου, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της

2003 Βραβείο Λογοτεχνικού περιοδικού «διαβάζω» καλύτερου εφηβικού βιβλίου, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της

Υποψήφια για το βραβείο παιδικής λογοτεχνίας Hans Christian Andersen 2004

Υποψήφια τρεις φορές (2004,2009,2015) για το βραβείο λογοτεχνίας για παιδιά Astrid Lindgren Memorial Award

2005 Βραβείο των βιβλιοφάγων (Prix des Embouquineurs, ΓΑΛΛΙΑ) Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της

2007 Βραβείο Andersen – Il mondo dell’ infanzia  (ΙΤΑΛΙΑ) Το καπλάνι της βιτρίνας

2008 Ο ψεύτης παππούς στη βραχεία λίστα των βραβείων του λογοτεχνικού περιοδικού «διαβάζω»

2009 Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της στην βραχεία λίστα για το Marsh Award (Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ)

2010 Βραβείο Νέων Ευρωπαίων (ΓΑΛΛΙΑ) Ο ψεύτης παππούς

2010 Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της

2012 Επίτιμη Διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Πανεπιστημίου Κύπρου

2014 Επίτιμη Διδάκτωρ του Παιδαγωγικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

2014 Βραβείο αναγνωστών των βιβλιοπωλείων PUBLIC Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο

2015 Χρυσός σταυρός του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας

2015 υποψήφια για Διεθνές βραβείο παιδικής λογοτεχνίας Astrid Lindgren

2015 Επίτιμη Διδάκτωρ του Τμήματος Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών

2015 Ταξιάρχης του Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων από το ΥΠΠΟ της Γαλλίας


Πληροφορίες:
• Επίσημη ιστοσελίδα για τη συγγραφέα Άλκη Ζέη
• Χαρά Νικολακοπούλου (Μάρτιος 2014). «Άλκη Ζέη: Της ζωής της το παραμύθι» (PDF). Σύνδεσμος Φιλολόγων Μεσσηνίας. σελ. 1. wikipedia.org
• Παπασπύρου, Σταυρούλα (21 Σεπτεμβρίου 2013). «Η Αλκη Ζέη με μολύβι φάμπερ». Ελευθεροτυπία.
• «Η Άλκη Ζέη μάς εξομολογείται». philenews.com. 19 Δεκεμβρίου 2012.
• Συνέντευξη της Άλκη Ζέη στην εφημερίδα Documento (Αφροδίτη Ερμίδη)Τη σχέση ζωής με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, τις αποφάσεις και τις επιλογές της καταθέτει η συγγραφέας Άλκη Ζέη μιλώντας στο Documento. Βρέθηκε οργανωμένη στην ΕΠΟΝ κατά την Αντίσταση, θυμάται την Απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά, τον Εμφύλιο και αγγίζει τη σχέση της με την Αριστερά. Σήμερα, όπως λέει μιλώντας για τα βιβλία και τους ανθρώπους τους, «υπάρχουν πολλοί και καλοί άνθρωποι του πολιτισμού, αλλά όχι μεγάλοι». Δεν είναι η εποχή τους...
• Άλκη Ζέη στον Πανδέκτη, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
• Άλκη Ζέη: Έτσι ήταν η ζωή μου και δεν θα την άλλαζα με τίποτα [2018]
• Γκιώνης, Δημήτρης (11 Δεκεμβρίου 2010). «Ο Σεβαστίκογλου του θεάτρου και του αγώνα». Ελευθεροτυπία.
• Αέναη επΑνάσταση | www.Sophia-Ntrekou.gr
• Άλκη Ζέη: Σήμερα δεν είναι η εποχή των μεγάλων του πολιτισμού - Συνέντευξη στο Documento (Κάποια στιγμή ενταχθήκατε στην ΕΠΟΝ)
• Άλκη Ζέη - metaixmio.gr Εκδόσεις Μεταίχμιο - Βιβλία, eBooks, Παιδικά Βιβλία

• Φωτογραφίες και Βιογραφικά στοιχεία από την ιστοσελίδα της Άλκης Ζέη alkizei.com

ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) 1995: Σειρά αυτοβιογραφικών ντοκιμαντέρ από το 1982. Το επεισόδιο φιλοξενεί τη συγγραφέα ΑΛΚΗ ΖΕΗ και μιλά για το συγγραφικό της έργο, την αντιστασιακή της δράση και για γεγονότα της προσωπικής της ζωής. Η συγγραφέας ΑΛΚΗ ΖΕΗ είναι το πρόσωπο που αυτοβιογραφείται στην εκπομπή ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ. Μιλά για τα παιδικά της χρόνια, κυρίως για τα παιδικά της καλοκαίρια με τον παππού της, που αποτέλεσαν και πηγή έμπνευσής της. Αναφέρεται στις πρώτες της συγγραφικές απόπειρες, στην επαφή της με το κουκλοθέατρο και στο συγγραφικό της έργο. Μιλά για προσωπικές στιγμές της ζωής της, για την εξ αγχιστείας συγγένειά της με τη ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ και τη μεταξύ τους σχέση και για το πλέον σημαντικό κεφάλαιο στη ζωή της, τη γνωριμία της με τον ΓΙΩΡΓΟ ΣΕΒΑΣΤΙΚΟΓΛΟΥ και την από κοινού αντιστασιακή τους δράση, που συνοδεύτηκε από φυλακίσεις, συνεχείς εξορίες, φυγή στο εξωτερικό και νοσταλγία για την Ελλάδα. Στην εκπομπή προβάλλονται αποσπάσματα από την τηλεοπτική διασκευή του έργου της «ΤΟ ΚΑΠΛΑΝΙ ΤΗΣ ΒΙΤΡΙΝΑΣ», φωτογραφικό υλικό από προσωπικές στιγμές της συγγραφέως και βίντεο που περιγράφουν παραστατικά τις περιόδους στις οποίες αναφέρεται. Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ archive.ert.gr.


Συνάντηση: Άλκη Ζέη (15/02/2014)
Παραγωγή: Βουλή -- Τηλεόραση











Ο Γιάννης Θ. Διαμαντής συναντά την
συγγραφέα, Άλκη Ζέη στο One Channel




Art Week: Η συγγραφέας Άλκη Ζέη μίλησε στην Λένα Αρώνη για το πρώτο της μυθιστόρημα «Το Καπλάνι της Βιτρίνας», το οποίο έγραψε όταν ζούσε στην Μόσχα, για την ζωή και την οικογένειά της. Η συνέντευξη προβλήθηκε στην εκπομπή της Κυριακής 27 Νοεμβρίου 2016, στην ΕΡΤ 2.

Alki Zei describes her lifetime journey and how her experiences carved her personal life and her work. Alki Zei is a Greek novelist and children's writer. She took up writing very young. Her books have been translated into numerous languages. This talk was given at a TEDx event using the TED conference format but independently organized by a local community.

«Ένα παιδί από το πουθενά»: Παρουσίαση του νέου βιβλίου της Αλ. Ζέη | 05/12/19 | ΕΡΤ. Το καινούριο βιβλίο της Άλκης Ζέη, με τίτλο «Ένα παιδί από το πουθενά» παρουσιάστηκε σε εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής, παρουσία της αγαπημένης συγγραφέα καθώς επίσης φίλων και αναγνωστών που ακολουθούν πιστά το έργο της εδώ και τέσσερις γενιές.



Η αγαπητή συγγραφέας μας μιλάει για το πως εμπνεύστηκε
το νέο της βιβλίο «Ένα παιδί από το πουθενά»

Άλκη Ζέη - Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά;– Σου έφερα την εφημερίδα. Ανοίγω τα μάτια. Με πήρε, φαίνεται, ο ύπνος κάτω από τη γλυσίνα. Από πάνω μου στέκει ένα ψηλό πανέμορφο παλικάρι. Έχει ένα μικρό μούσι και πράσινα μάτια. Μοιάζει σαν να βγήκε από μυθιστόρημα του Σταντάλ. Είναι ο εγγονός μου ο Αντουάν. Πότε μεγάλωσε τόσο; – Απόψε έχει πανσέληνο, λέει. Κοιτάζω την εφημερίδα. Δευτέρα 7 Αυγούστου 2017. Τρομάζω. Πώς έφτασα ως εδώ. Είχα υποσχεθεί στα παιδιά δεκατρία χρόνια. Αν και μου φαινότανε πάρα πολλά... τότε. Ποιος μου χάρισε γενναιόδωρα άλλα τέσσερα κι ίσως απομένουν και κάποια ρέστα ακόμα; Κοιτάζω γύρω. Στην άλλη άκρη, κάτω από τη γλυσίνα που ξαναζωντάνεψε όλα αυτά τα χρόνια, στην αυλή του σπιτιού μας στις Μηλιές στο Πήλιο, ένα όμορφο κορίτσι με ξανθά σγουρά μαλλιά και πράσινα μάτια γράφει στον υπολογιστή. Τα λεπτά δάχτυλά της πετάνε σαν φτερά πεταλούδας. Πού εγώ – χτυπώ αργά αργά κάθε γράμμα και πολλές φορές το διπλανό απ’ αυτό που πρέπει. Είναι η εγγονή μου, η Άννα.

Τώρα πια τα εγγόνια μου είναι μεγάλα. Δεν ρωτάνε «πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά;». Μόνο κάνουν σχέδια τι θα κάνουμε του χρόνου στην πανσέληνο. Αν μου φαινότανε πολλά τα δεκατρία χρόνια, ο ένας χρόνος μοιάζει ακόμα πιο μακρινός. Δεν λέω τίποτα, τους αγκαλιάζω και τους δυο και χαίρομαι τη στιγμή. Αποδώ και μπρος οι στιγμές μετράνε.



Μια γιορτή αφιερωμένη στο έργο της Άλκης Ζέη: Μέσα σε θερμά χειροκροτήματα, συνοδευόμενη από τον Παύλο Τσίμα, σύμβουλο έκδοσης της HuffPost Greece, η συγγραφέας Άλκη Ζέη ανεβαίνει στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής και κατευθύνεται προς τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο και τη βυζαντινολόγο-ακαδημαϊκό Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, φίλους αγαπημένους που βρίσκονται κοντά της για τη βραδιά – αφιέρωμα στην αγαπημένη συγγραφέα μικρών και μεγάλων που διοργάνωσαν οι εκδόσεις Μεταίχμιο και το Megaron Plus, με αφορμή το νέο μυθιστόρημα της «Ένα παιδί» από το πουθενά». Στην κατάμεστη -από παιδιά πρωτίστως- Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης», η Άλκη Ζέη, απάντησε σε ερωτήσεις, απόλαυσε τους μικρούς αναγνώστες που διάβασαν αποσπάσματα από το βιβλίο της και, μετά από παραινέσεις, υποσχέθηκε: «Θα γράψω -όσο προφταίνω...»

• Άλκη Ζέη - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

by Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr

«Ερρέμβαζεν εξηπλωμένος επί της κλίνης του, ο Σπύρος ο Βεργουδής,

πτωχός σπουδαστής, πρωτοετής της φιλοσοφικής σχολής,

όστις και αν ήθελε να εισέλθει εις τον κόσμον δεν είχε τα μέσα.»

Αἱ τρεῖς ἐνοικάρισσαι τοῦ ἰσογείου, ἡ κυρα-Κατίγκω ἡ Χρίσταινα, μετὰ τῆς ἀγάμου ἀδελφῆς της Φρόσως, καὶ ἡ γρια-Βαγγελὴ ἡ Λεμονού, μετὰ τῆς κόρης της τῆς Γεώργαινας, καὶ ἡ Σταματούλα ἡ Γεμενίτσα μετὰ τῆς ψυχοκόρης της τῆς Μαρούσας, ἐμάλωναν διὰ κάθε τι, συχνότατα, σχεδὸν τρὶς τῆς ἑβδομάδος. Συνήθως, ἡ κατέχουσα τὸ μεσαῖον οἴκημα, ἡ Λεμονού, πότε ἐκ τῆς παραμικρᾶς ἀφορμῆς, πότε ἄνευ ἀφορμῆς ὡρισμένης, τὰ ἔβαζε σήμερον μὲ τὴν μίαν, αὔριον μὲ τὴν ἄλλην τῶν δύο γειτονισσῶν της. Καὶ τὰς μὲν ἑορτάς, ἀντὶ νὰ εὑρίσκωσιν ὕλην ὅπως κακολογῶσιν ἄλλας ἔξω τῆς αὐλῆς διερχομένας ἢ ἡσύχως εἰς τὰς οἰκίας των καθημένας γυναῖκας, προχειρότερον εὕρισκον νὰ τὰ χαλοῦν μεταξύ των. Ἐὰν τυχὸν ἡ μία τῶν τριῶν, ἡ ἀδελφὴ τῆς μιᾶς ἢ ἡ κόρη τῆς ἄλλης ἐστολίζετο, ἡ ἄλλη ἔμενε πεισματωδῶς μὲ τὰ καθημερινά της, διὰ νὰ ἔχῃ ἀφορμὴν νὰ κακολογῇ τὴν στολισμένην, ὅτι «δὲν ξέρει νὰ φορέσῃ τὸ φουστάνι της», κ᾽ ἔλεγε: «Κοίταξέ τηνε! μοῦ στολίστηκε σὰ νύφη· τὸ χάλι της, δὲν τὸ βλέπει!» Τὰς δὲ καθημερινάς, ἄλλοτε αἱ δύο, ἄλλοτε καὶ αἱ τρεῖς, εἶχαν μπουγάδα, καὶ ὅλον τὸ πλυσταρεῖον, καὶ ὅλος ὁ χῶρος τῆς αὐλῆς, δὲν τὰς ἤρκει διὰ ν᾽ ἁπλώσωσι τὰ μοσχοπλυμένα των.

Συχνὰ ἡ γρια-Βαγγελὴ ἡ Λεμονού, ἀφοῦ ὠνείδιζε τὴν ἐκ δεξιῶν καὶ τὴν ἐξ ἀριστερῶν πάροικόν της, ὡς ἀπρόκοφτην, ὡς ἄπραχτην*, ὡς ἀπασσάλωτην*, αὐτὴ πρώτη θέτουσα τὸ «πρόσφωλο»*, αἴφνης εἰρήνευεν, ἐμειδία, κ᾽ ἔλεγεν ὅτι αὐτὴ ἔχει δουλειὰ νὰ κάμῃ, ὅτι «δὲν χαλνᾷ τὴ ζαχαρένια της», καὶ ὅτι δὲν τὰς συνερίζεται ν᾽ ἀπαντᾷ εἰς τὰς μομφάς των. Ἄλλοτε πάλιν ἡ Σταματούλα ἡ Γεμενίτσα ἔπαιρνε λόγια ἀπὸ τὴν μίαν κ᾽ ἔβαζε μαναφούκια* εἰς τὴν ἄλλην, καὶ εἶτα ἐν ἀνέσει ἐνετρύφα εἰς τὸν καυγάν, ἱσταμένη παράμερα. Ἐμάλωναν διὰ κάθε πρᾶγμα, διὰ μίαν σκάφην ἀναποδογυρισμένην ὀλίγον λοξὰ εἰς τὸ πλυσταρεῖον, δι᾽ ὀλίγες σταλαματιὲς θερμοῦ χυθείσας κατὰ γῆς, δι᾽ ὀλίγας δράκας στάκτης περισσότερον ἢ ὀλιγώτερον ριφθείσας εἰς τὴν κόφαν. Μιᾷ τῶν ἡμερῶν, ἡ γραῖα Βαγγελὴ ἐθύμωσεν ἐναντίον τῆς Κατίγκως τῆς Χρίσταινας, διότι αὕτη ἐκαυχήθη ὅτι πληρώνεται πρὸς εἴκοσι λεπτὰ τὰ ὑποκάμισα τῆς κόλλας, καὶ τὴν ὠνόμασε «τριγυρισμένην»* καὶ «πομπιωμένην»*, ἄλλοτε πάλιν ἡ Κατίγκω ἐσήκωσε χεῖρα ἐναντίον τῆς Μαρούσας, τῆς ψυχοκόρης τῆς Σταματούλας, καλέσασα αὐτήν, δεκατετραετῆ μόλις, «μωρὴ μπασταρδού!» διότι τὴν εἶδε νίπτουσαν τὰς χεῖρας πλησίον εἰς τὴν κόφαν τῆς μπουγάδας μὲ τὰ ροῦχα. Μὲ αὐτὰ ἐπερνοῦσαν τὰς ἡμέρας των εἰς τὴν εὐρεῖαν αὐλὴν τῆς παμπαλαίου οἰκίας αἱ τρεῖς αὗται πτωχαὶ γυναῖκες.

Τὴν ἑσπέραν πάλιν, ὁ Σπύρος ὁ Βεργουδὴς θὰ εὕρισκε δουλειάν, ἂν ἤθελε, μὲ σβηστὴν τὴν λάμπαν, νὰ μένῃ εἰς τὸ ἀνώγεων δωμάτιόν του καὶ νὰ ἵσταται ὄπισθεν τοῦ ἀνατολικοῦ παραθύρου, κατασκοπεύων τοὺς εἰσερχομένους, ἢ νὰ κολλᾷ τὸ οὖς εἰς τὴν κλειδότρυπαν, ἀκροώμενος λόγους καὶ κρότους καὶ ψιθυρισμούς. Αὕτη ἦτο ἡ κυρία εἴσοδος τῆς οἰκίας, δι᾽ ἧς εἰσήρχετο καὶ αὐτὸς εἰς τὸ πενιχρὸν δωμάτιόν του, εἴσοδος ἐπίσημος, διὰ τῆς ὁποίας ἔμβαιναν ὅλοι οἱ συγγενεῖς, φίλοι καὶ γνώριμοι τῆς οἰκίας, κατὰ ἑκατοντάδας ἀριθμούμενοι. 

Καὶ ἂν ἤθελε νὰ μεταβῇ πρὸς στιγμὴν εἰς τὸ ἄλλο παράθυρον τοῦ δωματίου του, πρὸς μεσημβρίαν βλέπον, ἀπ᾽ ἐκεῖ θ᾽ ἀντίκρυζε τὴν ἄλλην, τὴν μικρὰν εἴσοδον, συνεχομένην μὲ τὸ μαγειρεῖον, ὅπου διημέρευε συνήθως ἡ κυρία Ζαχαρού, ἡ μήτηρ τῆς οἰκογενείας, καπνίζουσα ἀνέτως τὰ τσιγαρέτα της. Ἦτο οἰκία ὅπου ἠδύνατό τις νὰ παίξῃ ἐν ἀνέσει τὸ κρυφτάκι, καὶ ἄλλας παιδιάς. Δύο ἄνθρωποι, ὁ πρῶτος κυνηγούμενος ὑπὸ τοῦ δευτέρου, ἢ ἀδιακρίτως κυνηγοῦντες ἀλλήλους, χωρὶς νὰ φαίνεται τίς ὁ διώκων καὶ τίς ὁ φεύγων, ἠδύναντο νὰ εἰσέρχωνται καὶ νὰ ἐξέρχωνται ἀλλεπαλλήλως διὰ τῶν δύο θυρῶν, ἐπὶ ἡμέρας καὶ νύκτας, χωρὶς ὁ εἷς νὰ φθάσῃ ποτὲ ἢ ν᾽ ἀντικρύσῃ τὸν ἕτερον.

Καὶ ἂν ἐπέστρεφε πάλιν πρὸς τὸ παράθυρον τὸ ἀνατολικόν, ἢ πρὸς τὴν μικράν του θύραν, καὶ ἐπεσκόπει τὴν κυρίαν εἴσοδον, ἐκεῖ ἤκουεν, ἅμα ἐνύκτωνε, κάθε πέντε κάθε δέκα λεπτά, νὰ κρούεται ἡ θύρα. Καὶ ἤχει ἐσωτερικῶς ἐλαφρὸν βῆμα καὶ θροῦς ἐσθῆτος, καὶ ἤνοιγεν ἡ θύρα, καὶ εἰσήρχοντο οἱ ἐπισκέπται, καὶ τότε ἤκουε καλησπέρες καὶ χαιρετισμοὺς καὶ προσρήσεις, κ᾽ ἐνίοτε φιλήματα… μεταξὺ γυναικῶν, οἷα συνηθίζουσι φορτικῶς ν᾽ ἀνταλλάσσωσιν αἱ ἀπόγονοι τῆς Εὔας, κατὰ τὰ ἐξιππασμένα καὶ φραγκοποτισμένα ἤθη μας. Σπεύδω νὰ εἴπω, πρὸς καθησύχασιν τοῦ ἀναγνώστου, ὅτι τὰ ἤθη τῆς οἰκογενείας, περὶ ἧς ὁ λόγος, ἀνειμένα κατὰ τὸ φαινόμενον, πράγματι ἦσαν αὐστηρά.

Ἀλλ᾽ ἡ οἰκία ἔπλεεν εἰς τὸ μεταίχμιον τὸ ἀόριστον καὶ ἀβέβαιον, εἰς τὸ λυκόφως ἐκεῖνο, μεταξὺ παραδόσεως καὶ νεωτερισμοῦ, ὅπερ ὡς λυκόφως δὲν δύναται νὰ διαρκέσῃ, ἀλλ᾽ ἀναγκαίως θὰ ὑποχωρήσῃ εἰς τὸν ζόφον καὶ θὰ γίνῃ νύξ. Ἦσαν ὁμολογουμένως ἄνθρωποι αἰσθηματίαι, φιλόφρονες, ἀνοικτόκαρδοι. Γνωρίμους εἶχαν τὸ ἥμισυ τῆς πόλεως καὶ ἂν ἡμέρα παρήρχετο χωρὶς ν᾽ αὐξήσωσι κατὰ μίαν τοὐλάχιστον τὰς γνωριμίας των, αἱ δύο κόραι θὰ ἐθεώρουν ὡς χαμένην τὴν ἡμέραν ἐκείνην.

Ἔπειτα, ἦσαν αἱ ἡμέραι τῆς Ἀπόκρεω, καὶ ὁ κόσμος ἔξω διεσκέδαζε. Μόλις ἐνύκτωνε, καὶ ὁ νέος, ὁ μονάζων ἐν τῷ δωματίῳ του, ἤκουε φωνάς, ᾄσματα, κιθαρισμούς, ἔξω τῆς αὐλῆς. Καὶ ἂν ἐπ᾽ ὀλίγα λεπτὰ ἔμενεν ἔρημος εἰσερχομένων ἐπισκεπτῶν ὁ μικρὸς πρόδομος, καὶ ὁ ἄγριος νέος ἐτόλμα νὰ ἐξέλθῃ ἕως τὸν ἐξώστην μὲ τὴν παλαιὰν λιθίνην κλίμακα, τὸν ζευγνύοντα τὴν οἰκίαν μὲ τὸν τοῖχον τῆς αὐλῆς, καὶ προέκυπτε τὴν κεφαλὴν διὰ τῆς αὐλείου θυρίδος, τῆς φραγμένης μὲ σίδηρα, ὡς θυρίδος εἱρκτῆς, διὰ νὰ κοιτάξῃ εἰς τὴν ὁδόν, θὰ ἔβλεπε, κατὰ ζεύγη, κατὰ τετρακτύας, κατὰ ἑξάδας, ἱσταμένους τοὺς κιθαρῳδοὺς τῆς νυκτὸς κάτωθεν τῆς θυρίδος, ἐπὶ τοῦ ὄχθου τῆς ἀνωφεροῦς ὁδοῦ, ἐξαγγέλλοντας «ἐν χορδαῖς καὶ ὀργάνῳ» τὰ αἰώνια παράπονά των κατὰ τῆς σκληρότητος τῶν δύο νεανίδων.

          Διότι ὅλοι οἱ νέοι τῆς γειτονιᾶς, καὶ ὄχι ὀλίγοι ἀπὸ ἄλλας συνοικίας ἦσαν ἐρωτευμένοι μὲ τὰς δύο ἀδελφάς. Τούτων τινὲς ἠγάπων μᾶλλον τὴν Μέλπω, ἄλλοι μᾶλλον τὴν Κούλαν· οἱ δὲ πλεῖστοι τὰς ἠγάπων καὶ τὰς δύο. Πολλοὶ αὐτῶν ἦσαν ἐκ τῶν γνωρίμων τῆς οἰκίας, ἀλλ᾽ ἐὰν ἦσαν πρὸς καιρόν, ἐκ μικρᾶς παρεξηγήσεως, εἰς δυσμένειαν, ἢ ἐάν, ἐκ τοῦ πλήθους τῶν ἐπισκεπτῶν, δὲν ὑπῆρχε δι᾽ αὐτοὺς χῶρος ἐν τῇ συναναστροφῇ μιᾶς ἑσπέρας, ἔπαιρναν τὴν κιθάραν των, τὰ μανδολίνα των, τὲς φυσαρμόνικές των, καὶ μὲ τοὺς φθόγγους τῆς μουσικῆς ἐζήτουν ν᾽ ἀποκοιμίσωσι τὸν πόνον τῆς καρδίας.

          Τὴν ἡμέραν ἐκείνην, μεσοβδόμαδα τῆς Τυρινῆς, εἶχον αὐξήσει, ὡς πάντοτε, κατὰ μονάδας τινάς, αἱ γνωριμίαι τῆς οἰκίας. Μεταξὺ ἄλλων εἶχεν ἔλθει ἀνθυπασπιστὴς νεαρός, ξανθός, μὲ ἀγκιστροειδῆ μύστακα, ὃν εἶχεν εἰσαγάγει εἷς τῶν τριτεξαδέλφων τῆς οἰκογενείας. Δυστυχῶς αἱ δύο νεαραὶ κόραι ἔλειπαν. Εἶχον ἐξέλθει συνοδευόμεναι ὑπὸ δύο ἀνεψιαδῶν τῆς μητρός των διὰ νὰ κάμωσιν ὀψώνια εἰς τὴν ὁδὸν Ἑρμοῦ. Εἰς τὴν οἰκίαν εὑρίσκετο μόνη ἡ γραῖα, ἥτις ἐκάπνιζε τὸ τσιγαρέτον της εἰς τὸ μαγειρεῖον, ἡ ὑπηρέτρια, ἥτις ἐσκούπιζε τὰς δύο κλίμακας, καὶ τὸ μέρος τῆς αὐλῆς, τὸ ἔξω τῆς δικαιοδοσίας τῶν τριῶν πλυντριῶν, καὶ ὁ κὺρ Ζαχαρίας, ὁ οἰκοδεσπότης, ἰδιότροπος γέρων, ζῶν ἀπὸ τὰ ὀλίγα εἰσοδήματα τῶν δύο οἰκιῶν καὶ τῶν τριῶν μαγαζιῶν του, τὸν ὁποῖον, ἂν ἤκουέ τις, αἰωνίως μεμψιμοιροῦντα, φωνάζοντα, ἐπιπλήττοντα, θὰ ἔλεγε, «Νά αὐστηρὸς πατέρας!» Καὶ ὅμως, τὰ τῆς οἰκίας ἐκυβέρνων ἡ γραῖα καὶ αἱ δύο κόραι, ὅλαι δ᾽ αἱ φωναὶ τοῦ γέροντος ἦσαν μόνον ἦχος καὶ πάταγος διὰ ν᾽ ἀκούεται. Οἱ τέσσαρες νέοι δὲν ἐμαζεύοντο ποτὲ εἰς τὴν οἰκίαν. Ὁ τριτότοκος εἶχε νυμφευθῆ ἤδη, δεκαοκταέτης, ἄνευ τῆς ἀδείας τῶν γονέων του, ὁ δὲ ὑστερότοκος εἶχε σχέσεις μὲ μίαν οἰκογένειαν, ὅπου διημέρευε, προτιμῶν νὰ φοιτᾷ ἐκεῖ μᾶλλον παρὰ εἰς τὴν β´ τοῦ γυμνασίου· ὁ πρωτότοκος ἦτο ὑπάλληλος μιᾶς τῶν Τραπεζῶν, τρεφόμενος ἀπὸ τὴν οἰκίαν καὶ δαπανῶν ἀλλοῦ τοὺς μισθούς του, ὁ δευτερότοκος ἦτο λοχίας τοῦ πεζικοῦ. Ὡς καὶ ὁ κουμπάρος, ὁ μόνος, ὅστις εἶχεν ἐγκαθιδρυθῆ εἰς τὴν οἰκίαν, ὡς εἰς οἰκίαν του, ἐπὶ τῇ προφάσει ὅτι δὲν εἶχεν οἰκογένειαν ἰδικήν του, ἐνῷ εἶχε τρία νόθα τέκνα ἔκ τινος ἀπατηθείσης πτωχῆς, ὁ ἀσυνείδητος, δὲν εὑρέθη παρών, ἦτο εἰς τὰς ἐργασίας του, κατὰ τὴν ὥραν τῆς ἐπισκέψεως τοῦ ἀνθυπασπιστοῦ. Μὲ πολλήν του δυσαρέσκειαν, ὁ κὺρ Ζαχαρίας, ἠναγκάσθη νὰ δεχθῇ αὐτὸς τὴν ἐπίσκεψιν τοῦ τριτεξαδέλφου, τοῦ ὁδηγοῦντος τὸν νεαρὸν στρατιωτικόν. Ὁ ξανθὸς σπαθοφόρος εἶχεν ἰδεῖ εἰς ἐμπορικὸν τὰς δύο ἀδελφάς, ὅπου εἷς τῶν φίλων του τοῦ τὰς ἔδειξε, λέγων περὶ αὐτῶν πολλοὺς ἀμφιβόλους ἐπαίνους. Αἱ δύο νεάνιδες τοῦ ἤρεσαν. Εἶτα πάλιν τὰς ἐπανεῖδεν εἰς τὸν περίπατον, ὅτε ὁ μετ᾽ αὐτοῦ συμπεριπατῶν τὰς ἐχαιρέτισεν, ἐξηγήσας αὐτῷ ὅτι ἦσαν ἐξαδέλφαι του. Ὁ ἀνθυπασπιστὴς τοῦ εἶπεν: «Ἔμαθα ὅτι εἶναι πολὺ κοινωνικές, ὅτι ἔχουν ἀνοικτὸ σπίτι». «Θέλεις νὰ σὲ συστήσω; τοῦ εἶπεν ὁ ἐξάδελφος, ὄρεξη νά ᾽χῃς· θὰ εὐχαριστηθοῦν πολύ, γιατὶ ἔχουν κι αὐτὲς ἕναν ἀδελφὸν λοχίαν». Καὶ τὴν ἐπαύριον τὸν ὡδήγησεν εἰς τὴν οἰκίαν.

          Ὁ ἀνθυπασπιστής, περιμένων νὰ ἴδῃ ἐνώπιόν του τὰς δύο ἀνθηρὰς μορφὰς καὶ εὑρεθεὶς αἴφνης ἐνώπιον τῆς σκυθρωπῆς ὄψεως καὶ τῆς λευκῆς γενειάδος τοῦ κὺρ Ζαχαρία, περιῆλθεν εἰς ἀμηχανίαν καὶ δὲν ἤξευρε πῶς ν᾽ ἀρχίσῃ τὴν ὁμιλίαν. Ἐν τούτοις ὁ γέρων, ὀφείλων κάτι νὰ εἴπῃ, ἔδειξε διὰ τοῦ παραθύρου τὴν εὐρεῖαν ἔκτασιν μέρους τῆς πόλεως καὶ τοῦ ἐλαιῶνος, λέγων:

―Ἔχουμε ἀπὸ δῶ κύριε ἀνθυπασπιστά, ὡραίαν θεάν.

― Μάλιστα, εἶπεν ὁ ἀνθυπασπιστής, καὶ μέσα του ἐμορμύρισεν: «ἔχετε, μάλιστα, δύο θεάς».

Εἶτα ἐπ᾽ ὀλίγα λεπτά, ὅλοι ἐσιώπησαν.

―Ἔμαθα ὅτι ἔχετε κ᾽ ἕνα υἱὸν εἰς τὸν στρατόν, εἶπεν ὁ ἀνθυπασπιστής.

― Ναί, εἶπεν ὁ κὺρ Ζαχαρίας, ὅστις ἠπόρησε πῶς δὲν ἐσυλλογίσθη νὰ τὸ ἀναφέρῃ πρῶτος. Αὐτὸς δὲν ἠθέλησε νὰ πάῃ κατὰ τὸ ἔνθιμον, καὶ ἅμα ἔληξεν ἡ θητεία του, ἔμεινεν εἰς τὸν στρατόν. Νὰ περιμένῃ τώρα προβιβασμόν! ἂν ἔχῃ τύχη, ὅπως τὸν ἐκατήντησαν τὸν στρατὸν μὲ τὰ κόμματά τους! Αὐτοὶ οἱ πολιτικοί, αὐτοὶ οἱ βουλεπταί, ἐκατάστρεψαν τὸ ἔθνος, ἀνάθεμά τους! Κάψιμο θέλουν ὅλοι τους! Ἐγὼ γίνομαι μπόγιας εἰς αὐτουνούς. Ἐγνώρισα ἐγώ, στὰ χρόνια μου, λοχίους καὶ δεκαενεῖς, ὁποὺ εἶναι, ἕως αὐτῆς τῆς ἡμερός, συνταγματαρχαῖοι καὶ ταγματαρχαῖοι! Πόσο ἐμετάγνοιωσα ποὺ δὲν ἐπῆγα στὸ στρατό, στὰ χρόνια τοῦ Ὄθωνος! Θὰ ἤμουν τώρα συνταγματάρχης!

― Καὶ βλέπω ὅτι ἔχεις τοὐλάχιστον ἓν προσόν, θεῖε, εἶπεν ὁ τριτεξάδελφος αἰνιττόμενος τὰς μεταμφιέσεις τῶν λέξεων τοῦ γέροντος.

―Ὅλοι αὐτὸ λέγουν, κύριε, εἶπε μειδιῶν ὁ ἀνθυπασπιστής. Βέβαια, ὅλοι οἱ ἑξηντάρηδες θὰ ἦσαν, ἀπὸ τότε, συνταγματάρχαι, καὶ ὅλοι οἱ ἑβδομηντάρηδες θὰ ἦσαν ἀντιστράτηγοι. Μόνον, ποιὸς θὰ ἐδούλευε γιὰ νὰ πληρώνῃ φόρους, διὰ νὰ βγαίνουν τόσοι μισθοί… Βέβαια, ὁ στρατός, ἐξηκολούθησεν ὁ ἀνθυπασπιστής, εἶχε, καὶ ἔχει ἀκόμη τὰ καλά του, δὲν σᾶς λέγω. Μόνον τὰ καλά του αὐτά, προσέθηκε φιλοσοφικῶς, εἶναι ὅσα φαίνονται κακά, κ᾽ ἐκεῖνα ἴσα-ἴσα τὰ ὁποῖα ὁ Ρωμιὸς δύσκολα συνηθίζει, καὶ δι᾽ αὐτὸ βλέπουμε ὅλους νὰ φεύγουν τὸν στρατόν, καὶ νὰ νομίζουν ὡς ἡμέραν ἑορτῆς τὴν ἡμέραν ποὺ θὰ πάρουν τὴν ἄφεσίν των. Καὶ διὰ τοῦτο τόσον ὀλίγοι εἶναι οἱ ἔχοντες τὴν ὑπομονὴν καὶ τὴν θέλησιν ν᾽ ἀκολουθήσουν τὸ στρατιωτικὸν στάδιον.

― Καὶ ποῖα εἶναι αὐτὰ τὰ καλά, ἠμποροῦμεν νὰ σᾶς ἐρωτήσωμεν; εἶπεν ὁ κὺρ Ζαχαρίας.

― Αὐτὰ τὰ καλὰ εἶναι ἡ τακτικὴ ζωή, ἡ πειθαρχία, ἡ σκληραγωγία, τὰ γυμνάσια, αἱ ἀγγαρεῖαι, ἡ στρατιωτικὴ τραχύτης ἐν γένει, ἡ σκαιότης… ἀπὸ καμμιὰ φορὰ πέφτει καὶ κανένας φοῦσκος… οἱ ἄγραφοι κανονισμοί, οἱ ὁποῖοι ἰσχύουν περισσότερον ἀπὸ τοὺς γραπτούς.

― Καὶ οἱ ἄγραφτοι κανονισμοὶ ποῖοι εἶναι; ἠρώτησεν ὁ οἰκοδεσπότης.

― Ἄγραφοι κανονισμοὶ εἶναι, ὅταν, παραδείγματος χάριν, συλλάβουν κανένα λιποτάκτην… νὰ τὸν σπάζουν στὸ ξύλο…

― Ἄ! ἔτσι; εἶπεν ὁ κὺρ Ζαχαρίας… ἀγκαλὰ καὶ τὸ μέσον μοῦ φαίνεσται βάρβαρον, δὲν εἶμαι ὅμως καὶ πολὺ ἐνάντιος. «Τὸ ξύλο βγῆκε ἀπ᾽ τὴν Παράδεισο.»

Καὶ λέγων ἐστέναξεν, ἐνθυμηθεὶς ἴσως τοὺς τέσσαρας υἱούς του.

―Ἔπειτα εἶναι, ἐξηκολούθησεν ὁ ἀνθυπασπιστής, καὶ ἄλλα βασανιστήρια… Τὰ ἑλληνικὰ ζωύφια, τὸ νοσοκομεῖον, ἡ βελόνα*, τὸ μάρμαρο*… Τὸ πειθαρχεῖον, οἱ ὀχτάρες, οἱ δεκαπεντάρες, οἱ μηναρέδες…

― Οἱ μηναρέδες!… ὄχι νὰ μὴν εἶναι χοτζάδες! εἶπεν ὁ οἰκοδεσπότης.

― Οἱ μηναρέδες, ναί… σᾶς φαίνεται παράξενο, κὺρ Ζαχαρία;

― Θεῖε, εἶπε γελῶν ὁ τριτεξάδελφος, μηναρὲ εἰς τὸν στρατὸν ὀνομάζουν τὴν μηνιαίαν φυλάκισιν.

― Ἄ! ἔκαμεν ὁ κὺρ Ζαχαρίας. Τότε ἐνδιαφέρει.

          Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ἠκούσθησαν βήματα εἰς τὸν πρόδομον. Ἦσαν αἱ δύο νέαι, ἐπιστρέψασαι ἀπὸ τῆς ὁδοῦ Ἑρμοῦ, συνοδευόμεναι ὑπὸ τῶν δύο ἀνεψιαδῶν. 

Εἰσῆλθον ἐλαφραί, χαρίεσσαι, μετ᾽ ἰδιορρύθμου κομψότητος ἐνδεδυμέναι, μὲ ἀλλοκότους τὸ σχῆμα πίλους καὶ μὲ κόκκινα πτερά, ἡ Μελπομένη καστανή, κοντούλα, εὐτραφής, χλωμή, αἰσθηματική, ρωμαντική, ἡ Κυριακούλα, στακτερόξανθος, ὑψηλή, λιγνή, ἰσχνή, μὲ ζωηροτάτους ἡδυπαθεῖς ὀφθαλμούς, οἵτινες ἦσαν ἀπροσδιορίστου χρώματος κ᾽ ἐφαίνοντο διηγούμενοι μυρίας ἱστορίας. Πονηρά, ἄστατος, εἴρων, γοητεύουσα μὲ τὸν τρόπον καὶ ἀπογοητεύουσα μὲ τὸν λόγον, θωπεύουσα μὲ τὸ βλέμμα καὶ σχίζουσα μὲ τὴν γλῶσσαν, εἶχε πολλὰς δωδεκάδας ἐργολάβων, εἰς ὅλους ἔδιδεν ἐλπίδας, καὶ ὅλους τοὺς ἐπερίπαιζε. Τοιαύτη ἦτο ἡ χαϊδεμένη Κούλα.

          Ἔγινεν ἡ παρουσίασις. Ὁ ἀνθυπασπιστὴς ἐμαγεύθη ἀπὸ τὰς δύο νεάνιδας καὶ δὲν ἤξευρε ποίαν νὰ πρωτοαγαπήσῃ. Ἀπῆλθεν μετὰ ἡμίσειαν ὥραν, αἰχμαλωτισμένος, λαβὼν πρόσκλησιν νὰ ἔλθῃ μίαν τῶν νυκτῶν τούτων τῆς τελευταίας ἑβδομάδος τῆς Ἀπόκρεω, ὅτε κατὰ πᾶσαν ἑσπέραν ἐγίνετο συναναστροφὴ καὶ χορός.

Τὴν τελευταίαν ἑσπέραν τῆς Τυρινῆςτοῦ ἔτους 188… ἐχόρευσαν τόσον εἰς τοῦ κὺρ Ζαχαρία, ὥστε ἦτο φόβος μὴ πέσῃ τὸ σαθρὸν σκωληκόβρωτον πάτωμα τῆς παμπαλαίου οἰκίας ἐπὶ τῶν κεφαλῶν τῆς κυρα-Κατίγκως τῆς Χρίσταινας, τῆς γραίας Βαγγελῆς τῆς Λεμονοῦς καὶ τῆς Σταματούλας τῆς Γεμενίτσας, τὸ μόνον μέσον δι᾽ οὗ αἱ τρεῖς αὗται θὰ ἔπαυον διὰ πάντοτε τοὺς καθημερινοὺς καυγάδες των.

Ἡ ἀνατολικὴ θύρα τῆς οἰκίας δὲν ἐπρόφθανε ν᾽ ἀνοίγῃ καὶ νὰ κλείῃ. Εἰσήρχοντο κατὰ ζεύγη, κατὰ ὁμάδας, ἄνδρες, γυναῖκες, μετημφιεσμένοι καὶ ἄλλοι, προσωπίδες καὶ πρόσωπα. Ἔτριζεν ἡ θύρα μὲ τοὺς στροφεῖς, ἐστέναζε τὸ πάτωμα, ἀντήχει ὁ διάδρομος, ἐβόμβει ἡ αἴθουσα ἀπὸ τὸ πλῆθος τῶν προσκεκλημένων. Αἱ δύο νεάνιδες δὲν ἐπρολάμβανον νὰ τρέχωσιν ἀνὰ πᾶν δεύτερον ἢ τρίτον λεπτὸν εἰς τὴν θύραν, προϋπαντῶσαι τοὺς ἐρχομένους, ἢ προπέμπουσαι τοὺς τυχὸν ἀπερχομένους, νὰ ἐπιστρέφωσιν εἰς τὴν αἴθουσαν, περιποιούμεναι τοὺς μένοντας, νὰ μεταβαίνωσιν εἰς τὰ δωμάτια, ἀνταλλάσσουσαι ὁμιλίας μὲ τοὺς οἰκειοτέρους. Καὶ ὁ χορὸς ἔπαυε καὶ ἀνενεοῦτο κάθε δέκα λεπτά. Ἡ Κούλα ἐχόρευεν ὡς νὰ εἶχε πτερὰ εἰς τοὺς πόδας, ἐκλέγουσα αὐτὴ διὰ νεύματος τοὺς συγχορευτάς της, ἐπιτρέπουσα ὡς βασίλισσα νὰ τὴν παρακαλέσωσι νὰ χορεύσῃ. Ἡ Μέλπω ἐδέχετο πᾶσαν πρόσκλησιν, συμπονετική, μὴ θέλουσα ν᾽ ἀπορρίψῃ κανενὸς τὴν παράκλησιν. Καὶ ἡ αὐλὴ καὶ ἡ κλῖμαξ ἐφεγγοβόλει, καὶ ἀπὸ ὅλα τὰ παράθυρα ἐξήρχοντο ἦχοι μουσικῆς, ὡς νὰ ἦτο ἡ οἰκία ὅλη γιγαντιαῖον κύμβαλον ἐναρμονίως ἠχοῦν ἐκεῖ εἰς τὸ ἀνασηκωμένον κράσπεδον τῆς παλαιᾶς πόλεως. Καὶ ὅταν ἐπὶ μίαν στιγμὴν ἔπαυον τυχὸν οἱ τόνοι τῆς μουσικῆς, τότε, ἔξωθεν τῆς αὐλῆς ἠκούετο μελαγχολικὴ καντάδα τῶν κιθαρῳδῶν τῆς γειτονιᾶς, ὅσοι, διά τινα ἀφορμήν, δὲν ἦσαν δεκτοὶ ν᾽ ἀνέλθωσιν εἰς τὴν πολυθόρυβον καὶ φιλόκοσμον οἰκίαν. Τότε ἡ Κούλα ὕψωνεν ἀορίστως τὸ ὑγρὸν ὄμμα εἰς τὸ κενόν, ἐνῷ ἡ Μέλπω ἠκούετο ψιθυρίζουσα μὲ τοὺς ὀδόντας της: «Οἱ καημένοι!»

          Ἐρρέμβαζεν ἐξηπλωμένος ἐπὶ τῆς κλίνης του, ὁ Σπύρος ὁ Βεργουδής, πτωχὸς σπουδαστής, πρωτοετὴς τῆς φιλοσοφικῆς σχολῆς, ὅστις καὶ ἂν ἤθελε νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὸν κόσμον δὲν εἶχε τὰ μέσα.

Εἶναι ἀληθὲς ὅτι αἱ δύο κόραι τὸν εἶχον προσκαλέσει νὰ μετάσχῃ τῆς ἑσπερινῆς διασκεδάσεως, ἀλλὰ πῶς νὰ ὑπάγῃ αὐτός, δειλός, ἄπειρος τοῦ κόσμου, κακοφορεμένος, ἐν μέσῳ τόσων ἀγνώστων; Ἔπειτα πρὸς τὴν μίαν αὐτῶν, τὴν Κούλαν, ἔτρεφεν ἁβρὸν αἴσθημα ἐρωτικόν, καὶ ἦτο ζηλιάρης· δὲν θὰ ἠνείχετο νὰ τὴν βλέπῃ νὰ χορεύῃ μὲ τόσους καὶ τόσους… καὶ αὐτὸς νὰ μὴν ἠξεύρῃ εὐρωπαϊκὸν χορόν! Εἶχε δειπνήσει τὴν ἑβδόμην ὥραν κ᾽ ἐπειδὴ τὴν ἑσπέραν ἐκείνην ἐνωρὶς τὰ καφενεῖα ἔκλεισαν, ᾐσθάνετο δὲ καὶ ἐλαφρὸν πόνον εἰς τοὺς ὀδόντας, ἀπεσύρθη ἀπὸ τῆς ὀγδόης εἰς τὸ δωμάτιόν του μὲ τὸ παράπονον ἐκεῖνο, οἷον ὁ ξένος ἔχει μέσα του εἰς τοιαύτας ἡμέρας. Ἀλλ᾽ ἅμα ἔφθασεν εἰς τὸ δωμάτιον, ἡ λύπη του διεσκεδάσθη, καὶ τώρα, ἐξηπλωμένος ἐπὶ τῆς κλίνης του ἐρρέμβαζε κ᾽ ἐπαρηγορεῖτο, σκεπτόμενος ὅτι αὐτὸς ἦτο ἀναμφιβόλως ὁ εὐδαιμονέστερος, διότι χωρὶς νὰ παρευρίσκεται εἰς καμμίαν διασκέδασιν, μετεῖχε τριῶν ἢ τεσσάρων συγχρόνως. Ἤκουε τὸν ἀπερίγραπτον θόρυβον τῆς οἰκίας, ὅστις μόνος του ἤξιζε διὰ τρεῖς ἢ τέσσαρας ἑορτάς, κ᾽ ἐχόρευε μετὰ τῆς κλίνης του ἀκουσίως νανουριζόμενος ἀπὸ τὰ ᾄσματα, τὴν μουσικὴν καὶ τὰς ὀρχήσεις.

Εἶτα κατὰ τὸ διάλειμμα τοῦ χοροῦ, ἤκουσε τὸ μελαγχολικὸν ᾆσμα καὶ τὴν κιθάραν εἰς τὴν ὁδόν, καὶ λησμονήσας ἑαυτόν, ἠρώτα μέσα του: «Δὲν ἔχουν τάχα ποῦ ν᾽ ἀποκρέψουν, οἱ δυστυχισμένοι;» Εἶτα πάλιν ἐσκέφθη: «Ἀναμφιβόλως θὰ ἔχουν ποῦ ν᾽ ἀποκρέψουν, ἀλλὰ προτιμοῦν νὰ βλέπουν τὰ φωτισμένα παράθυρα». Ἔπειτα ἤκουε καὶ ᾆσμα καὶ χορὸν ἐντόπιον εἰς δύο γειτονικὰς οἰκίας. Ἰδού, ὅλων αὐτῶν τῶν διασκεδάσεων μετεῖχε, χωρὶς νὰ εἶναι παρών. Ἔλεγε δὲ καθ᾽ ἑαυτόν: «Χωρὶς ἄλλο διὰ νὰ ἐκτιμήσῃ τις μουσικὴν καὶ χορόν, πρέπει νὰ εἶναι ἀκροατὴς μακρόθεν. Ἀπὸ σιμά, ὁ γινόμενος θόρυβος ἐκκωφαίνει τὰ ὦτα καὶ ἐκπτοεῖ τὴν κρίσιν». Αἴφνης ᾐσθάνθη παραδόξως εἰς τοὺς ἀλγοῦντας ὀδόντας του κάτι ὡς αἱμωδίασιν, καὶ ἐνθυμηθεὶς τὸν μῦθον ἐψιθύρισεν: «Ὄμφακές εἰσι».

          Ἀλλ᾽ ἰδοὺ ἀκούει κάτω ἀπὸ τοὺς πόδας του καὶ ἄλλον θόρυβον καὶ ἄλλην διασκέδασιν. Ἐχόρευαν τὸν συρτὸν ἢ τὸν καλαματιανόν, κ᾽ ἐτραγουδοῦσαν τὸ «Μαῦρο γεμενὶ*» καὶ τὸ «Μύλο τῆς θειᾶς μου τῆς Κοντύλως».

         Ὑπὸ τοὺς πόδας του ἀκριβῶς, κατῴκει εἰς τὸ ἰσόγειον ἡ Σταματούλα ἡ Γεμενίτσα μετὰ τῆς ψυχοκόρης της, τῆς Μαρουσῶς. Φαίνεται ὅτι τὴν ἑσπέραν ἐκείνην εἶχαν κάμει ἀγάπην καὶ αἱ τρεῖς, μὲ τὴν Λεμονοὺ καὶ μὲ τὴν Χρίσταιναν, μετὰ τῆς Φρόσως καὶ τῆς Γεώργαινας καὶ τοῦ συζύγου της, καὶ εἶχαν ἀποφασίσει «ν᾽ ἀποκρέψουν» ὁμοῦ. Τώρα δέ, ἀφοῦ ἔφαγαν, εἶχαν στήσει καὶ αὐταὶ τὸν χορόν, εἷς ἀνὴρ καὶ πέντε γυναῖκες, μὲ τρία μικρὰ παιδία. Ἐνωρὶς ἀκόμη, ὅταν ὁ Σπύρος εἶχεν ἔλθει ἀπὸ τὸ μαγειρεῖον, ὅπου ἔφαγε, μόλις ἀνέβη εἰς τὸ δωμάτιόν του, καὶ ἤναψε τὴν λάμπαν, ἀκούει ἐλαφρὸν κτύπον εἰς τὴν θύραν του. Ὁ πρόδομος ἦτο ἀκόμη γαλήνιος, διότι δὲν εἶχαν ἀρχίσει νὰ ἐπέρχωνται τὰ κύματα τῶν προσκεκλημένων. Ὁ Σπύρος ἐνόμισεν ὅτι θὰ ἦτο ἡ κυρία Ζαχαρού, καὶ ὅτι θὰ ἦλθε διὰ νὰ ἐπαναλάβῃ πρὸς αὐτὸν τὴν πρόσκλησιν, ἣν τοῦ εἶχαν κάμει ἤδη αἱ κόραι της. Ἔσπευσε ν᾽ ἀνοίξῃ. Ἠπατᾶτο, δὲν ἦτο ἡ γραῖα. Ἦτο ἡ Μαρούσα, ἡ ψυχοκόρη τῆς Σταματούλας, δεκατεσσάρων ἐτῶν κορασίς, μελαγχροινή, νόστιμη, μὲ μαῦρα ὄμματα, μὲ λευκὸν μανδήλιον περὶ τὴν κεφαλήν, τὴν ὁποίαν πρὸ δύο ἐτῶν, ὅταν ἦτο μαθητὴς τοῦ γυμνασίου καὶ κατῴκει εἰς γειτονικὸν δωμάτιον, ἐνθυμεῖτο μικρὰν ἄσχημην παιδίσκην, μαύρην, ζαρωμένην, ἀληθὲς «γυφτοκόνισμα», καὶ ἥτις τώρα εἶχε «ξετρίψει» κ᾽ ἐγίνετο ὡραία. Ἦτο δευτέρα ἢ τρίτη φορὰ καθ᾽ ἣν ἡ μικρὰ ἀνέβαινεν εἰς τὸ δωμάτιόν του. Εἶχεν ἔλθει ἄλλας δύο φορὰς διὰ νὰ λάβῃ τὰ πρὸς πλύσιν ἐνδύματά του, ἢ διὰ νὰ τὰ φέρῃ πλυμένα διὰ τῶν χειρῶν τῆς θετῆς μητρός της. Καὶ τὴν φορὰν ταύτην, ὁ Σπύρος ἐνόμισεν ὅτι ἦλθε νὰ τοῦ ζητήσῃ ροῦχα, καὶ ἦτο ἕτοιμος νὰ τὴν ἐρωτήσῃ: «Θὰ πλύνῃ αὔριο ἡ μάννα σου, Καθαρὴ Δευτέρα;» Ἀλλ᾽ ἡ κορασίς, προλαβοῦσα, τοῦ λέγει:
― Κύριε Σπύρο, εἶπ᾽ ἡ μητέρα μου, δὲν κοπιάζεις κάτω, ν᾽ ἀποκρέψουμε, ἂν ἀγαπᾷς;…

Ὁ Σπύρος δὲν ἐπερίμενε τὴν πρόσκλησιν ταύτην, καὶ χωρὶς νὰ σκεφθῇ ἀπήντησεν.

― Εὐχαριστῶ, κορίτσι μου, ἔφαγα ἐγώ, ἀπόκρεψα, νὰ μοῦ τὴν χαιρετᾷς.

Ἡ παιδίσκη ἐπανέλαβε:

― Κι ἂν ἔφαγες εἶπ᾽ ἡ μητέρα μου, νὰ κοπιάσῃς ὕστερα, ποὺ θὰ χορέψουμε…

― Μπράβο! ἔχω εὐχαρίστησιν, εἶπε μειδιῶν ὁ νέος· ποιοὶ καὶ ποιοὶ θὰ εἶσθε;

― Θά ᾽μαστε ἡ μητέρα μου κ᾽ ἐγὼ κ᾽ ἡ κυρα-Χρίσταινα κ᾽ ἡ Φρόσω κ᾽ ἡ κυρα-Βαγγελὴ κ᾽ ἡ κυρα-Γιώργαινα μὲ τὸν κὺρ Γιώργη, κι ὁ Νῖκος κι ὁ Τάσος κι ὁ Ἀντωνάκης τῆς κυρα-Γιώργαινας.

― Κάτι πολλοί! εἶπε μετὰ θαυμασμοῦ ὁ Σπύρος. Καὶ τὰ ἔχετε καλὰ τώρα μὲ τὴν κυρα-Χρίσταινα καὶ μὲ τὴν κυρα-Βαγγελή;

― Δὲν ἔχουμε τίποτα…

― Τόσο καλύτερα… Χαιρέτα μου τὴ μητέρα σου, θὰ εἶχα μεγάλη εὐχαρίστηση… μὰ ἔχω πονόδοντο καὶ θὰ κοιμηθῶ νωρίς.

Ἤθελε νὰ εἴπῃ ναί, καὶ ἔλεγεν ὄχι. Δὲν τοῦ ἐφαίνετο ἀξιοπρεπὲς νὰ ὑπάγῃ «ν᾽ ἀποκρέψῃ» μὲ τὴν πλύστραν του, ἄλλως δὲ θὰ τὸν ἔτυπτεν ἡ συνείδησις, διότι ὁ μετὰ τόσων γυναικῶν, ὧν τινες ἦσαν νέαι, συγχρωτισμὸς δὲν θὰ ἦτο ἀκίνδυνος δι᾽ αὐτόν, καὶ ἡ πρόθεσίς του, ἂν ἐδέχετο τὴν πρόσκλησιν, ἀδύνατον νὰ ἦτο ἀθῴα. Μᾶλλον θὰ ἐπροτίμα νὰ φιλήσῃ ἐκεῖ εἰς τὰ κρυφὰ τὴν μικρὰν κορασίδα, τὴν ὁποίαν ἀπερισκέπτως ἔστελλε πρὸς αὐτὸν ἡ ψυχομάννα της, ἀλλὰ δὲν ἦτο τολμηρός, οὔτε ἀπολύτως διεφθαρμένος.

          Ἀπέπεμψε τὴν παιδίσκην ἀλώβητον, καὶ αὐτὸς ἐξηπλώθη φιλοσοφικῶς ἐπὶ τῆς σκληρᾶς μαθητικῆς στρωμνῆς του. Εὐχαριστήθη, διότι ἐνίκησε τὸν πειρασμόν, ἦτο ἥσυχος τώρα, σχεδὸν εὐτυχής. Ἰδοὺ λοιπὸν ὅτι τὰ τρία ἐμπόλεμα μέρη τοῦ ἰσογείου εἶχαν εἰρηνεύσει, καὶ συνῆλθον ὁμοῦ νὰ ἑορτάσωσι τὴν τελευταίαν νύκτα τῆς Τυρινῆς. Καλὰ ποὺ τὸ ἐπῆραν πονηρά, ἐσκέπτετο ὁ Σπύρος, κ᾽ ἐξέλεξαν ὡς τόπον τῆς διασκεδάσεώς των τὸ οἴκημα τῆς Σταματούλας, ἀκριβῶς ὑπὸ τὸ δωμάτιον τὸ ἰδικόν του, διότι ἂν κατέρρεεν αἴφνης τὸ πάτωμα τοῦ ἀνωγείου ὑπὸ τὸ βάρος τῶν χορευτῶν, ἐκεῖ ἦτο ἐλπὶς νὰ γλυτώσουν, ἐκτὸς ἂν ἔπιπταν καὶ οἱ τοῖχοι, καὶ τότε ψυχὴ δὲν θὰ ἐσώζετο. «Τί ὡραῖα, τί ἀφελῆ ἔθιμα ἔχει ὁ ἑλληνικὸς λαός, διενοεῖτο ὁ Σπύρος. Ἰδοὺ ὅτι τρεῖς οἱονεὶ οἰκογένειαι, ἐνῷ ὅλον τὸν χρόνον ἦσαν εἰς διάστασιν, ἀπεφάσιζαν τὴν τελευταίαν ἡμέραν τῆς Ἀπόκρεω νὰ φιλιωθῶσι, διὰ νὰ ἑορτάσωσιν ὁμοῦ τὴν νύκτα τῆς τυροφαγίας. Διὰ τοὺς μὲν (τί τὰ θέλετε;) ὁ βίος αὐτὸς εἶναι διηνεκὴς Ἀπόκρεως, διὰ τοὺς δὲ εἶναι μακρὰ καὶ θλιβερὰ σαρακοστή. Εὐτυχῶς λαμβάνει πέρας! Ὡς ὄασις ἐν τῇ ἐρήμῳ ἂς εἶναι τοὐλάχιστον διὰ τοὺς δευτέρους ἡ νὺξ αὕτη τῆς Ἀπόκρεω!» Καὶ αὐτὸς ὁδοιπόρος ἦτο εἰς τὴν ματαιότητα αὐτὴν τοῦ κόσμου. Καὶ δι᾽ αὐτὸν ἡ ζωὴ ἦτο ἀνήφορος ἀτελείωτος, καὶ ὁδὸς τραχεῖα καὶ μακρὰ τεσσαρακοστή. Πότε θὰ ἔφθανεν εἰς τὸ τέρμα; Ἴσως νὰ ἐδειματοῦτο ἀπὸ μορμολύκεια τῆς φαντασίας του, ἀλλ᾽ ἐμαντεύετο δυσοίωνα περὶ τοῦ μέλλοντός του· τὸ μόνον καλὸν ἦτο ὅτι ἐφιλοσόφει ἐκ προκαταβολῆς διὰ πᾶν τὸ ἀποβησόμενον ὡς πρὸς αὐτόν.

          Ἐκ τῶν ρεμβασμῶν του τὸν ἀπέσπασε τραχεῖα φωνὴ γέροντος, ἀναμειχθεῖσα εἰς τὸν χορὸν τὸν ὑποκάτω τῶν ποδῶν του, εἰς τὸ οἴκημα τῆς Σταματούλας.

Ἡ φωνὴ βραχνὴ καὶ μετὰ ἰδιαζούσης προφορᾶς ἔψαλλε:


Τὴν φωνὴν ταύτην ἀνεγνώρισε πάραυτα ὁ Σπύρος. Ἦτο τοῦ μπάρμπ᾽ Ἀντώνη, τοῦ συζύγου τῆς γραίας Βαγγελῆς, τὸν ὁποῖον αὕτη εἶχε πρὸ πολλοῦ διωγμένον. «Ἄ! ἦρθε λοιπὸν ὁ μπάρμπ᾽ Ἀντώνης πίσω;» ἐσκέφθη ὁ νεαρὸς σπουδαστής. Ἐνθυμεῖτο ὅτι, πρό τινων μηνῶν, ὅταν ὁ γέρων ἦτον ἄρρωστος, ἡ γρια-Βαγγελὴ παραπονουμένη περὶ αὐτοῦ ἔλεγε:

― Τί-σου-κάμῃ δά, κι αὐτὸς ὁ καμέναρος! Ἔχει καὶ τὸ σύναχό του… ἔχασε καὶ τὶς παποῦτσες του… θέλει καὶ τὸν τσίγαρο!…

Ἀλλ᾽ ὅταν ἀνέρρωσεν ὀλίγον, καὶ δὲν ἤθελε νὰ δουλεύῃ, ἡ γραῖα τοῦ ἔδωκε τὰ δικά της τὰ πασουμάκια νὰ φορέσῃ, καὶ τὸν ἀπέπεμψε λέγουσα: «Ἂς πᾷ νά ᾽βρῃ τσωμὶ νὰ φᾷ!» Ἀλλ᾽ ἰδοὺ ὅτι ὁ γέρων, ἀφοῦ ἐκυλίσθη ἐπὶ τόσους μῆνας τίς οἶδε ποῦ ἐργαζόμενος διὰ νὰ ζῇ, ἐνθυμήθη κατὰ τὴν Ἀπόκρεων νὰ ἔλθῃ πρὸς τὴν γραῖάν του ὅπως κάμῃ ἀγάπην μετ᾽ αὐτῆς… ἴσως μάλιστα νὰ τῆς ἔφερε καὶ ὀλίγα κερμάτια.

Τὸ ἀποκριάτικον δίστιχον τοῦ μπάρμπ᾽ Ἀντώνη, τὸ ἐπανέλαβεν εὐθὺς ὕστερον δροσερὰ γλυκεῖα φωνὴ νεάνιδος, τὴν ὁποίαν ὁ Σπύρος ἀνεγνώρισεν ἐπίσης. Ἦτο ἡ φωνὴ τῆς Φρόσως, τῆς ἀδελφῆς τῆς κυρα-Χρίσταινας. Τὴν εἶχεν ἐρωτευθῆ πρό τινος χρόνου τὴν χλωμὴν λεπτοφυῆ κόρην, τὴν πτωχὴν κ᾽ ἐργατικήν, τὴν εἶχε ἐρωτευθῆ ὡς ἠρωτεύετο σήμερον τὴν Κούλαν, μὲ πλατωνικὸν ἔρωτα. Τόσον ὀλίγον μάλιστα τὴν ἐπλησίασεν, ὥστε κατ᾽ ἀρχὰς ἠγνόει καὶ τ᾽ ὄνομά της. Ἤκουεν εἰς τὸ ἀκρινὸν διαχώρισμα τοῦ ἰσογείου δύο ὀνόματα γυναικῶν. Φρόσω καὶ Κατίναν, Κατίναν καὶ Φρόσω. Αὐτὸς Φρόσω ἐνόμιζε τὴν κυρα-Χρίσταιναν καὶ Κατίναν ἐνόμιζε τὴν ἀδελφήν της. «Ἐπῆρε τὴ Φρόσω γιὰ Κατίγκω», ὡς ἔλεγεν ἀργότερα ὁ ἴδιος. Καὶ εἰς τοὺς στίχους τοὺς ὁποίους ἔγραψε δι᾽ αὐτὴν (διότι ἔγραφε, φεῦ! καὶ στίχους, τοὺς ὁποίους εὐτυχῶς δὲν ἐδημοσίευε) τὴν ὠνόμαζε, καλῇ τῇ πίστει, Κατίναν.