της Σοφίας Ντρέκου
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1914 και είναι ένα από τα ιστορικότερα και μεγαλύτερα μουσεία της Ελλάδας. Από το 1930 στεγάζεται στην Βίλα «Ιλίσσια», που κατασκευάστηκε την περίοδο 1840-1848 ως οικία της Δούκισσας της Πλακεντίας και βρίσκεται επί της λεωφόρου Bασιλίσσης Σοφίας 22, στην Αθήνα.
Έχει φθάσει να φιλοξενεί περισσότερα από 25.000 εκθέματα με μοναδικές συλλογές εικόνων, γλυπτών, αντικειμένων μικροτεχνίας, τοιχογραφιών, κεραμικών, υφασμάτων, χειρογράφων αλλά και αντιγράφων από τον 3ο αιώνα μέχρι την σύγχρονη εποχή. Τα εκθέματα προέρχονται από τον ελλαδικό και γενικά τον βαλκανικό χώρο.
Έναν αιώνα και πλέον μετά την ίδρυσή του, συνεχίζει τη λειτουργία του και στις αίθουσες της νέας του επέκτασης μετά και την παραχώρηση μεγάλου οικοπέδου, άλλοτε στρατοπέδου.
Βιβλιογραφία: Γκράτζιου, Όλγα (1987). «Από την ιστορία του Βυζαντινού Μουσείου: τα πρώτα χρόνια». Μνήμων (Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού) 11: 54–73.
Δείτε: Κοσμική βυζαντινή μουσική και ποίηση: Εις Πρασινάδα Λιβαδιού
Ιστορία
Η ιστορία του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου (ΒΧΜ)δεν αρχίζει με τον ιδρυτικό του νόμο το 1914, αλλά συνδέεται άμεσα με την ιστορία της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΧΑΕ), που ιδρύεται το 1884. Ιδρυτικό μέλος και γενικός γραμματέας της ΧΑΕ ήταν ο Γεώργιος Λαμπάκης (σ.σ Σ.Ν: Ο Γεώργιος Λαμπάκης (18 Φεβρουαρίου 1854 – 15 Μαρτίου 1914) ήταν Έλληνας θεολόγος και αρχαιολόγος), γραμματέας της βασίλισσας Όλγας. Ο Λαμπάκης πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΧΑΕκαι υπήρξε ο ουσιαστικός δημιουργός της συλλογής της. Κύριο μέλημα των ιδρυτών της ΧΑΕ ήταν η δημιουργία μουσείου, που βρήκε στέγη το 1890 στα γραφεία της Ιεράς Συνόδου, για να καταλήξει το 1893 σε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου και φιλοξενήθηκε έως το 1923. (σ.σ Σ.Ν: Η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία είναι ελληνική επιστημονική εταιρεία που έχει σαν αντικείμενό της την καταγραφή και μελέτη της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία.)
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ιδρύεται τελικά το 1914 με τον Νόμο 401. Διοικείται από Εφορευτική Επιτροπή με επικεφαλής τον πρίγκιπα Νικόλαο και διευθυντή τον καθηγητή Αδαμάντιο Αδαμαντίου. Το 1923 ο βασικός πυρήνας των συλλογών του είχε ήδη σχηματισθεί. Η συλλογή γλυπτών δημιουργήθηκε από έργα που είχαν περισυλλεχθεί από τα μνημεία της Αττικής και είχαν συγκεντρωθεί στο Θησείο και στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Οι συλλογές εικόνων, μικροτεχνίας, χειρογράφων και υφασμάτων συγκροτήθηκαν τόσο από αγορές και δωρεές έργων, όσο και από την κατάθεση κειμηλίων που προέρχονταν από μονές της Ελλάδας και από διαλυμένες ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφήτο 1923, ανέλαβε διευθυντής του Μουσείου ο Γεώργιος Σωτηρίου, Έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων από το 1915. Αμέσως μετά το διορισμό του, ενσωματώνεται στο Μουσείο η συλλογή της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας. Στόχος του νέου διευθυντή ήταν να αναδείξει το Μουσείο στο «κατ’ εξοχήν εθνικόν Μουσείον της Ελλάδος», που θα αποτελούσε και «πρότυπον Μουσείον ολοκλήρου της Ανατολής». Ο Σωτηρίου οργάνωσε τις συλλογές που είχε καταρτίσει η Εφορευτική Επιτροπή κατά τα προηγούμενα έτη και τις παρουσίασε για πρώτη φορά στο κοινό το 1924 σε πέντε αίθουσες της Ακαδημίας Αθηνών.
Κύριο μέλημα του Σωτηρίου παρέμενε η ανεύρεση μόνιμης στέγης που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός εθνικού μουσείου. Τελικώς, το 1930, το Μουσείο εγκαταστάθηκε οριστικά στη Villa Ilissia, ένα συγκρότημα κτηρίων κοντά στις όχθες του ποταμού Ιλισσού, το οποίο είχε χτιστεί από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη το 1848 για τη Γαλλίδα Sophie de Marbois-Lebrun, δούκισσα της Πλακεντίας. Οι απαραίτητες αναμορφώσεις στο εσωτερικό του κτηρίου έγιναν από τον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο. Ο Σωτηρίου οργάνωσε την έκθεση με επιστημονικά κριτήρια και της προσέδωσε διδακτικό χαρακτήρα. Τα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν τον Σεπτέμβριο του 1930 με την ευκαιρία του Γ'Διεθνούς Βυζαντινολογικού Συνεδρίου.
Μετά τον Β'Παγκόσμιο Πόλεμο, το Μουσείο ανοίγει για το κοινό το 1946. Με τη βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλκτίζεται νέα αίθουσα και αναδιοργανώνεται το εργαστήριο συντήρησης. Τη δεκαετία του 1950 αρχίζουν οι πρώτες περιοδικές εκθέσεις, η μία με τις αγιογραφίες του Φώτη Κόντογλου και η άλλη με αντίγραφα από τα ψηφιδωτά της Ραβέννας. Δίπλα στον Σωτηρίου εργάζεται συνεχώς, ακούραστη ερευνήτρια, η Μαρία Σωτηρίου, πρώτη Ελληνίδα βυζαντινολόγος.
Τον Σωτηρίου διαδέχθηκαν στη διεύθυνση του Μουσείου ο Μανόλης Χατζηδάκης (1960-1975), ο Παύλος Λαζαρίδης (1975-1982), η Μυρτάλη Αχειμάστου-Ποταμιάνου (1983-1995), η Χρυσάνθη Μπαλτογιάννη (1995-1999), ο Δημήτριος Κωνστάντιος (1999-2010), η Ευγενία Χαλκιά (2010-2011) όλοι τους διαπρεπείς βυζαντινολόγοι που συνέβαλλαν στον εμπλουτισμό των συλλογών, στην εξέλιξη, ανάπτυξη και ακτινοβολία του Μουσείου.
Η σημαντικότερη πάντως αλλαγή από την περίοδο Σωτηρίου ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν άρχισε η επέκταση των χώρων του Μουσείου με στόχο την επανέκθεση των συλλογών του. Το 2004 ολοκληρώθηκε η επανέκθεση των παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών συλλογών του Μουσείου, ενώ η παρουσίαση των μεταβυζαντινών συλλογών ολοκληρώθηκε το 2010.
Το Βυζαντινό Μουσείο του 21ου αιώνα συγκροτείται στη βάση μιας εντελώς νέας μουσειολογικής πρότασης, που υπακούει στις απαιτήσεις της σύγχρονης μουσειολογίας.
Άποψη της πρώτης έκθεσης του Μουσείου της ΧΑΕ το 1890 στην Ιερά Σύνοδο. Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, ΧΑΕ 1470α.
Άποψη της έκθεσης της ΧΑΕ το 1893 στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, ΧΑΕ 6721.
Ο νόμος 401/1914 «Περί ιδρύσεως Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου». Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ.
Ο Αδαμάντιος Αδαμαντίου, πρώτος διευθυντής του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου (1914-1923).
Ο Γεώργιος Σωτηρίου (Διευθυντής του ΒΧΜ: 1923-1960). Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, Αρχείο Σωτηρίου.
Απόψεις αιθουσών στην έκθεση της Σιναίας Ακαδημίας. Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, Αρχείο Σωτηρίου.
Απόψεις αιθουσών στην έκθεση της Σιναίας Ακαδημίας. Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, Αρχείο Σωτηρίου.
Απόψεις αιθουσών στην έκθεση της Σιναίας Ακαδημίας. Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, Αρχείο Σωτηρίου.
Απόψεις αιθουσών στην έκθεση της Σιναίας Ακαδημίας. Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, Αρχείο Σωτηρίου.
Απόψεις αιθουσών στην έκθεση της Σιναίας Ακαδημίας. Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, Αρχείο Σωτηρίου.
Άποψη του κήπου της Ακαδημίας Αθηνών με την πινακίδα «Βυζαντινόν Μουσείον». Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, Αρχείο Σωτηρίου.
Απόψεις του κεντρικού κτηρίου της Villa Ilissia και των κτηρίων της βορινής πλευράς την περίοδο που μόλις είχαν παραχωρηθεί στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.
Απόψεις του κεντρικού κτηρίου της Villa Ilissia και των κτηρίων της βορινής πλευράς την περίοδο που μόλις είχαν παραχωρηθεί στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.
Ο Γεώργιος Σωτηρίου (δεξιά) και ο Αριστοτέλης Ζάχος (αριστερά) στο εσωτερικό της κατεστραμμένης βασιλικής του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης του μνημείου. Αρχείο Σωτηρίου.
Η Sophie de Marbois-Lebrun, δούκισσα της Πλακεντίας (1785-1854). Αγνώστου καλλιτέχνη, ελαιογραφία, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Η βόρεια όψη του κεντρικού κτηρίου της Villa Ilissia, όταν στέγαζε στρατιωτικές υπηρεσίες. Ιστ. Φωτ. Αρχ. ΒΧΜ, Αρχείο Σωτηρίου.
Η είσοδος της Villa Ilissia από τη λεωφόρο Βασ. Σοφίας.
Οι αίθουσες του πρώτου ορόφου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Οι αίθουσες του ισογείου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Οι αίθουσες του ισογείου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Οι αίθουσες του ισογείου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Οι αίθουσες του ισογείου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Οι αίθουσες του ισογείου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Οι αίθουσες του πρώτου ορόφου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Οι αίθουσες του πρώτου ορόφου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Ο Μανόλης Χατζηδάκης (διευθυντής του ΒΧΜ: 1960-1967 και 1974-1975).
Οι αίθουσες του πρώτου ορόφου της Villa Ilissia όπως είχαν διαμορφωθεί σε εκθεσιακούς χώρους της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου μέχρι το 2003.
Ο Αναστάσιος Ορλάνδος (διευθυντής του ΒΧΜ: 1967-1973).
Ο Παύλος Λαζαρίδης (διευθυντής του ΒΧΜ: 1975-1982).
Η Μυρτάλη Αχειμάστου-Ποταμιάνου (διευθύντρια του ΒΧΜ: 1983-1995).
Οι εργασίες επέκτασης του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.
Η Χρυσάνθη Μπαλτογιάννη (διευθύντρια του ΒΧΜ: 1995-1999).
Άποψη του εκθεσιακού χώρου του νέου μουσείου.
Ο Δημήτρης Κωνστάντιος (διευθυντής του ΒΧΜ: 1999-2010).
Η Ευγενία Χαλκιά (διευθύντρια του ΒΧΜ: 22 Δεκεμβρίου 2010 - 27 Νοεμβρίου 2011)
Η Αναστασία Λαζαρίδου (αναπληρώτρια διευθύντρια του ΒΧΜ: 14 Φεβρουαρίου - 21 Δεκεμβρίου 2010, 28 Νοεμβρίου 2011 - 4 Δεκεμβρίου 2011 / διευθύντρια του ΒΧΜ: 5 Δεκεμβρίου 2011 - 28 Οκτωβρίου 2014)
Η Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα (διευθύντρια του ΒΧΜ: 29 Οκτωβρίου 2014 - σήμερα) www.byzantinemuseum.gr
Βίντεο: Συντήρηση βυζαντινών εικόνων, η τέχνη που σώζει την τέχνη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ). Εκπομπή πολιτιστικού περιεχομένου. Θέμα του συγκεκριμένου επεισοδίου 1987, η συντήρηση εικόνων στα εργαστήρια συντήρησης του Βυζαντινού Μουσείου. Το επεισόδιο «ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ Η ΤΕΧΝΗ ΠΟΥ ΣΩΖΕΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ» της εκπομπής «ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ» επισκέπτεται τα εργαστήρια συντήρησης του Μουσείου Βυζαντινής Τέχνης, όπου εμπνευσμένοι και με μεράκι συντηρητές προσπαθούν να σώσουν βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες μεγάλης ιστορικής και πολιτισμικής αξίας. Οι συντηρητές επεξηγούν τις τεχνικές της επιστήμης τους, τα στοιχεία που οφείλουν να γνωρίζουν για να σώσουν ένα έργο και να μην το καταστρέψουν, για να αναδείξουν την ομορφιά και τις λεπτομέρειες της τέχνης του κάθε αγιογράφου. Οι επιζωγραφίσεις στις αγιογραφίες είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Η διαδιακασία του διαχωρισμού των δυο στρωμάτων είναι δύσκολη και μπορεί να προκαλέσει φθορά στο έργο. Ο υπεύθυνος του εργαστηρίου συντήρησης του Μουσείου ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ επεξηγεί την τεχνική της συντήρησης του ξύλου των εικόνων, που ονομάζεται παρκετατούρα. Οι Συντηρητές του Εργαστηρίου μιλούν με αγάπη για τα έργα, που τα συντηρούν σαν να είναι ζωντανοί οργανισμοί.
Αναφορές: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, φορέας πολιτισμού ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ, ζωγράφος ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ, επιθεωρητής συντήρησης αρχαιοτήτων ΡΕΝΑ ΜΠΑΛΗ, συντηρήτρια βυζαντινών εικόνων ΑΡΙΣΤΟΥΛΑ ΜΕΡΜΗΓΚΑ, συντηρήτρια βυζαντινών εικόνων ΘΑΛΕΙΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, συντηρήτρια βυζαντινών εικόνων ΑΛΙΚΗ ΣΗΜΑΝΤΩΝΗ, συντηρήτρια βυζαντινών εικόνων ΒΙΚΗ ΓΑΛΑΚΟΥ, συντηρήτρια βυζαντινών εικόνων ΛΙΑ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ, συντηρήτρια βυζαντινών εικόνων ΒΑΛΙΑ ΑΝΑΠΛΙΩΤΟΥ, συντηρήτρια βυζαντινών εικόνων ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗ, συντηρήτρια βυζαντινών εικόνων
by Αέναη επΑνάσταση | www. Sophia-Ntrekou.gr
Δείτε βίντεο διάρκεια 00:28:40:19
Σχετικά Θέματα:
- «Εις Πρασινάδα Λιβαδιού» Βυζαντινή κοσμική ποίηση, από χειρόγραφο της Μονής Ιβήρων
- Η απεικόνιση της Ανάστασης στην ανατολική και δυτική εικόνα (Eastern and Western Depictions of the Resurrection)Η Εις Άδου Κάθοδος: Αναλυτική ερμηνεία της εικόνας της Ανάστασης
- Αναλυτική περιγραφή της εικόνας της Σταύρωσης Του Χριστού
- Ανάλυση εικόνας της Βαπτίσεως του Ιησού Χριστού (π. Κων. Στρατηγόπουλος)
- Η Εικόνα της Γέννησης στην Ανατολή και Δύση (Ανάλυση)