Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Τον 7ο αιώνα υψώθηκε πανηγυρικά ο τίμιος Σταυρός στα Ιεροσόλυμα, για να τον δει και να τον προσκυνήσει όλος ο λαός.*
Πότε; Όταν κάποιος σταθερά αποφασίζει να αυτοσταυρωθεί, νεκρώνοντας τα πάθη του. Όποιος δεν το κάνει, δεν είναι αληθινός Χριστιανός. Το λέει ξεκάθαρα ο απόστολος: «Οι του Χριστού την σάρκα εσταύρωσαν συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις» (Γαλ. 5, 24). Όσοι, δηλαδή, είναι του Χριστού, έχουν σταυρώσει τον αμαρτωλό εαυτό τους μαζί με τα πάθη και τις επιθυμίες του.
Οι Χριστιανοί, λοιπόν, υψώνουν μέσα τους αυτόν τον Σταυρό και τον κρατούν υψωμένο σε όλη τους τη ζωή. Έτσι είναι, άραγε; Ο καθένας ας ρωτήσει τη συνείδησή του. Και μακάρι να μην πάρει την απάντηση· «Εσύ κάνεις τα σαρκικά σου θελήματα και υπακούεις στις επιθυμίες σου. Ο σταυρός σου δεν είναι υψωμένος, αλλά ριγμένος στο λάκκο των παθών, όπου σαπίζει από την καταφρόνια και την αμέλειά σου».
Μετά την αποκαθήλωσητου νεκρού σώματος του Χριστού, ο τίμιος Σταυρός έμεινε στο Γολγοθά. Οι Ιουδαίοι τον πήραν και τον έριξαν σε ένα σκουπιδόλακκο.
Μετά την Ανάσταση του Κυρίου, πάλι, δεν δίστασαν να επιχώσουν με πέτρες και χώματα τον Πανάγιο τάφο Του, για να τον εξαφανίσουν.
Τέλος, όταν οι Ρωμαίοι κυρίευσαν την επαναστατημένη Ιερουσαλήμ, το 70, κατέσκαψαν και ισοπέδωσαν όλη την πόλη και τα περίχωρά της. Και αργότερα, κατά την ανοικοδόμησή της, στον τόπο όπου πρώτα ήταν ο Πανάγιος τάφος, με υποκίνηση του εχθρού, έχτισαν ναό της Αφροδίτης, της ειδωλολατρικής θεάς της ασέλγειας.
Κάτι παρόμοιο γίνεται και με τον εσωτερικό σταυρό μας. Όταν ο εχθρός κυριεύσει και κατασκάψει τη νοητή Ιερουσαλήμ, την ψυχή μας, ο Σταυρός αυτός γκρεμίζεται από τον καρδιακό Γολγοθά στο σπουπιδόλακκο των αμαρτωλών επιθυμιών και ηδονών. Στη θέση του τότε βάζουμε και προσκυνάμε το είδωλο της Αφροδίτης, ώσπου να μας επισκεφτεί η Θεία Χάρη, αν βέβαια μετανοήσουμε ειλικρινά, η οποία θα τσακίσει το είδωλο της αμαρτίας και θα υψώσει μέσα μας το Σταυρό της νεκρώσεως των παθών.
Από το βιβλίο: «Χειραγωγία στην πνευματική ζωή». Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή. (Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου) Χρονολογία έκδοσης: 2003, Σελίδες: 192 Εκδότης: Ιερά Μονή Παρακλήτου Ωρωπού Αττικής. (Από το ίδιο βιβλίο του Οσίου, διαβάστε το θέμα: «Η μνημόνευση των νεκρών, οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου»*Σημείωση: Ο Πέρσης βασιλιάς Χοσρόης Β’ (590- 628), που κατέλαβε την Αγία Πόλη το 614, άρπαξε το τίμιο Ξύλο και το μετέφερε στην Περσία. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα ο αυτοκράτορας Ηράκλειτος (610- 641) νίκησε τους Πέρσες και πήρε πάλι το Σταυρό. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 628 τον έφερε στο ναό της Αναστάσεως των Ιεροσολύμων, όπου τον ύψωσε ο πατριάρχης άγιος Ζαχαρίας (609- 631). Από τότε επικράτησε σε Ανατολή και Δύση η εορτή της Υψώσεως του τιμίου Σταυρού ως λαμπρή πανήγυρη. Πηγή: www.sophia-ntrekou.gr
Τα Μεγάλα Γεγονότα της Εορτής Της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού
Η αγία μας Εκκλησία εορτάζει μια μεγάλη εορτή, για την οποία μάς προετοίμασε από καιρό. Το ότι είναι μεγάλη η εορτή αυτή φαίνεται όχι μόνον από τα μεγάλα της προεόρτια, αλλά και από τα εξής δύο:
Πρώτον, την ημέρα αυτή, είναι απόλυτος νηστεία, δηλαδή ούτε λάδι. Το Ευαγγέλιο που θα ακούσουμε, μας μεταθέτει στα γεγονότα της Μεγάλης Παρασκευής. Είναι σαν μεγάλη Παρασκευή η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Απόλυτη νηστεία, ξαναλέγω, σ’ αυτήν.
Δεύτερον, στις 14 Σεπτεμβρίου έχουμε την εορτή ενός μεγάλου Πατέρα της Εκκλησίας μας, του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου (σσ βλ. αφιέρωμα εδώ). Αυτή την ημέρα κοιμήθηκε ο άγιος αυτός Πατέρας και χρυσός πραγματικά στον θεολογικό του λόγο και μάρτυρας της Εκκλησίας μας για τους διωγμούς του. Αλλά, για να μη σκεπάσει η εορτή του Χρυσοστόμου την εορτή του Σταυρού, μετατέθηκε η εορτή αυτή στις 13 Νοεμβρίου.
Είναι λοιπόν μεγάλη η εορτή του Σταυρού και όχι μόνο μεγάλη, αλλά και παλαιά εορτή, αφού σώζονται ομιλίες παλαιών Πατέρων για την εορτή αυτή. Ο άγιος Χρυσόστομος, για παράδειγμα, έχει ομιλία στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (σσ βλ. παρακάτω).
Το ιστορικό της εορτής
Θα σας πω, αδελφοί μου χριστιανοί, με λίγα λόγια το ιστορικό της εορτής. Ο Άγιος Κωνσταντίνος έστειλε την μητέρα του Ελένη στα Ιεροσόλυμα, για να προσκυνήσει τον ζωοποιό Τάφο του Ιησού Χριστού, αλλά και για να ερευνήσει με σπουδή να βρει τον Τίμιο Σταυρό Του. Είχε εντυπωσιαστεί πολύ ο άγιος Κωνσταντίνος με τον Τίμιο Σταυρό, γιατί αυτό ήταν το σημείο, με το οποίο τον κάλεσε ο Θεός στην πίστη. Όπως ξέρουμε, όταν ο βασιλεύς Κωνσταντίνος βάδιζε εναντίον του Μαξεντίου, για ενίσχυσή του στον πόλεμο, μέρα μεσημέρι είδε θέαμα στον ουρανό.
Είδε να σημειώνεται με αστέρια ο Σταυρός και γύρω από τον Σταυρό να σημειώνονται, πάλι με αστέρια τα γράμματα «Εν τούτω νίκα». Και ο βασιλιάς θαμπωθείς και εντυπωσιασθείς από το θέαμα, πρόσταξε να του κατασκευάσουν λάβαρο με Σταυρό όμοιο με εκείνον που του παρουσιάστηκε στον ουρανό, για να πηγαίνει μπροστά από το στράτευμά του. Στον αγώνα του εκείνον ο βασιλιάς Κωνσταντίνος κέρδισε μεγάλη νίκη κατά του εχθρού του. Από το θαύμα δε αυτό κατενόησε την δύναμη του Σταυρού και εννόησε ότι ο σταυρωθείς σ αυτόν Ιησούς Χριστός, είναι αληθινός Θεός. Έτσι λοιπόν έστειλε την μητέρα του Ελένη στα Ιεροσόλυμα, για να ερευνήσει και να βρει τον Τίμιο Σταυρό.
Η αγία Ελένη μετά από έρευνα βρήκε πραγματικά τον Τίμιο Σταυρό του σταυρωθέντος Χριστού. Η αλήθεια είναι ότι βρήκε τρεις σταυρούς. Ήταν και οι δύο σταυροί των δύο ληστών που σταυρώθηκαν μαζί με τον Χριστό. Και η βασιλομήτωρ βρισκόταν σε απορία, για το ποιός από τους τρεις είναι ο Σταυρός του Κυρίου. Αλλά έγινε θαύμα. Με τον πραγματικό Σταυρό του Χριστού άγγιξαν το πεθαμένο σώμα μιας χήρας γυναίκας και η γυναίκα αναστήθηκε! Ενώ δεν συνέβη αυτό, όταν το νεκρό σώμα της γυναίκας το άγγιξαν οι δύο άλλοι σταυροί.
Βρέθηκε λοιπόν ο Σταυρός του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και η αγία Ελένη, μαζί με όλη την σύγκλητο των αρχόντων, Τον προσκύνησαν με πολλή ευλάβεια και πίστη. Έπειτα παρέδωσαν τον ευρεθέντα Σταυρό του Κυρίου στον Πατριάρχη Μακάριο. Ο Πατριάρχης ήθελε όλοι οι χριστιανοί να δουν τον Τίμιο Σταυρό και να τους ευλογήσει με Αυτόν. Βρήκε μία τέτοια μέρα, που ήταν πλήθος χριστιανών στα Ιεροσόλυμα, και τότε ανέβηκε στον άμβωνα του Ιερού Ναού της Αναστάσεως του Χριστού και σήκωσε ψηλά με τα δυό του χέρια τον Τίμιο Σταυρό, για να τον δουν οι κάτω ευρισκόμενοι χριστιανοί, οπότε και τους ευλόγησε με Αυτόν. Και όταν, αδελφοί μου, ο λαός είδε για πρώτη φορά υψούμενο τον Τίμιο Σταυρό, φώναζε μέσα από την καρδιά του το «Κύριε ελέησον». Από τότε καθορίστηκε από την Εκκλησία μας η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, για την δόξα του Ιησού Χριστού που σταυρώθηκε σ’ Αυτόν.
Πότε έγινε η εύρεσις του Τιμίου Σταυρού
Πότε έγινε η εύρεσις του Τιμίου Σταυρού για την οποία σας μίλησα, αδελφοί μου χριστιανοί; Έγινε στις 6 Μαρτίου. Αλλά, γιατί δεν την εορτάζουμε την 6η Μαρτίου ως εύρεση του Τιμίου Σταυρού; Ο μήνας Μάρτιος, χριστιανοί μου, πέφτει την Τεσσαρακοστή. Την Τεσσαρακοστή όμως δεν επιτρέπεται Θεία Λειτουργία παρά μόνο την Κυριακή ή και το Σάββατο. Έτσι λοιπόν η Εκκλησία μας, αντί για την 6η Μαρτίου, καθόρισε την Γ/ Κυριακή των Νηστειών να προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό και την Κυριακή αυτή την λέμε Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως.
η 14η Σεπτεμβρίου ως ημέρα Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού
Αλλά πως φτάσαμε και εορτάζουμε την Ύψωση στις 14 Σεπτεμβρίου; Η αγιολογική έρευνα έχει αποδείξει ότι, ενώ η εύρεση του Τιμίου Σταυρού έγινε πραγματικά στις 6 Μαρτίου, η Ύψωσή Του όμως από τον Πατριάρχη, για να Τον δει ο λαός, όπως σας είπα παραπάνω, έγινε στις 14 Σεπτεμβρίου. Γιατί τότε συγκεντρώνονταν στα Ιεροσόλυμα πολλοί χριστιανοί από όλη την υφήλιο, για την μεγάλη εορτή των Εγκαινίων του Ι. Ναού της Αναστάσεως του Χριστού.
Η εορτή αυτή των Εγκαινίων, γινόταν στις 13 Σεπτεμβρίου• και την δεύτερη ημέρα της εορτής, δηλαδή την 14η Σεπτεμβρίου, έκανε ο Πατριάρχης την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, που είχε όμως ευρεθεί, όπως είπαμε, από την αγία Ελένη την 6η Μαρτίου. Επειδή δε η Ύψωση του Σταυρού έγινε σε χριστιανούς συγκεντρωμένους από διάφορα μέρη του κόσμου, γι’ αυτό και την εορτή την λέμε Παγκόσμια Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Έκτοτε καθορίστηκε η 14η Σεπτεμβρίου ως ημέρα Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος για τον Τίμιο Σταυρό
Ο Σταυρός είναι το θέλημα του Πατρός, η δόξα του Μονογενούς, η αγαλλίαση του Πνεύματος, ο κόσμος των αγγέλων, η ασφάλεια της Εκκλησίας, το καύχημα του Παύλου (Op. Omn. 2, 472).
Σήμερα σταυρώνεται ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός και εμείς εορτάζουμε για να μάθεις ότι ο Σταυρός είναι εορτή και πανήγυρη πνευματική. Πριν ο Σταυρός ήταν συνώνυμος της καταδίκης αλλά τώρα έγινε αντικείμενο πολύτιμο (Op. Omn. 2, 476).
Και τι δεν μας έδωσε ο Σταυρός! Τον λόγο για την αθανασία της ψυχής, για την ανάσταση των σωμάτων, για τον απεγκλωβισμό από το παρόν και την ελπίδα για το μέλλον…Αγγέλους έκανε τους ανθρώπους! (Op. Omn. 10, 32)
Ας αναζητήσουμε οι πιστοί καταφύγιο κάτω από τις πτέρυγες του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Γιατί ο σταυρός εκτείνεται και στα τέσσερα άκρα, που σημαίνει ότι ο σταυρωθείς Θεός υπάρχει για όλες τις χώρες και αγκαλιάζει τα πέρατα του κόσμου (Op. Omn. 2, 472).
Ο Αδάμ με την βρώση του ξύλου κατέπεσε, μα ο νέος Αδάμ με το ξύλο του σταυρού μας εξύψωσε (Op. Omn. 11, 904) www.discussion.gr
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΣ
Τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ
Τό κέντρον τῆς εἰκόνας καταλαμβάνει ὁ ἄμβων, ἐπάνω εἰς τόν ὁποῖον ὁ Ἅγιος Μακάριος (314-333) ὕψωσε τόν τίμιον Σταυρόν. Ἕνα σκοτεινόν ἄνοιγμα εἰς τήν βάσιν τοῦ ἄμβωνος δείχνει τό μέρος τῆς ἀνευρέσεως.
Τό δεύτερον μετά τόν Πατριάρχην πρόσωπον, πού κυριαρχεῖ εἰς τήν εἰκόνα εἶναι ἡ Ἁγία Ἑλένη ἐνδεδυμένη τήν βασιλικήν της στολήν καί συνοδευομένη ὑπό δύο εὐλαβῶν γυναικῶν. Τόν Πατριάρχην κυκλώνουν κληρικοί καί λαϊκοί, πού παρακολουθοῦν μέ ἱερόν δέος τήν τελετήν.
Τό δέος αὐτό προκαλεῖ ἀφ᾽ ἑνός ἡ θέα τοῦ Σταυροῦ καί ἀφ᾽ ἑτέρου τά θαύματα πού ἔγιναν κατά τήν ἀνεύρεσίν του. Νομίζει κανείς, καθώς παρατηρεῖ τά βυθισμένα εἰς σκέψεις πρόσωπα τῆς εἰκόνος, ὅτι ὅλοι των ἀνακαλοῦν εἰς τήν μνήμην των τά γεγονότα τῆς Σταυρώσεως, τά πρίν καί τά μετά ἀπό αὐτήν. Ἔτσι καί ὁ θεατής ἀναπολεῖ τά σωτήρια περιστατικά συμφώνως πρός τήν εὐχήν τῆς Ἐκκλησίας: «Μεμνημένοι τοίνυν τῆς σωτηρίου ταύτης ἐντολῆς καί πάντων τῶν ὑπέρ ἡμῶν γεγενημένων, τοῦ σταυροῦ, τοῦ τάφου, τῆς τριημέρου ἀναστάσεως, τῆς εἰς οὐρανούς ἀναβάσεως, τῆς ἐκ δεξιῶν καθέδρας, τῆς δευτέρας καί ἐνδόξου πάλιν παρουσίας…» (Ἀπό τήν εὐχήν τῆς ἀναφορᾶς τῆς Λειτουργίας τοῦ Χρυσοστόμου).
Ἡ σκηνή μᾶς μεταφέρει εἰς τά τελούμενα σήμερον εἰς τήν Ἐκκλησίαν κατά τήν 14ην Σεπτεμβρίου διά νά ἀκουσθῇ ἀπό ὅλα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ» ὁ νικητήριος παιάν:
Τόν Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν, Δέσποτα,
καί τήν ἁγίαν σου ἀνάστασιν δοξάζομεν».
Απολυτίκιο
Σώσον, Κύριε, τον λαόν Σου
και ευλόγησον την κληρονομίαν Σου,
νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων
δωρούμενος και το σον φυλάττων,
δια του Σταυρού Σου, πολίτευμα.
www.sophia-ntrekou.gr
13/26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2016 Η ΥΨΩΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ Ο ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ. Με χαρά και λαμπρότητα και πάνδημο συμμετοχή εορτάσθηκε και φέτος από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων η εορτη της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, η οποία αποτελεί μεγάλη παρρησία των Ορθοδόξων στο Ναό της Αναστάσεως και στα πέριξ Προσκυνήματα των Ορθοδόξων.
Δείτε ακόμη:
- Ν. Λυγερός: Φιλική Εταιρεία, Ο μεγάλος όρκος Όταν είναι του Σταυρού (Αφιέρωμα)
- Οι Χαιρετισμοί στον Τίμιο Σταυρό και ο Κόντογλου για το σημείο του Σταυρού (Βίντεο)
- Αφιέρωμα στα 200 Χρόνια από την Ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας 1814 (Βίντεο)
- Ο μεγάλος όρκος - Όταν είναι του Σταυρού - Προετοιμάσου - Το Φιλικό Έργο συνεχίζεται - Ο όρκος της συνέχειας - Διαλέξεις του Ν. Λυγερού με θέμα την Φιλική Εταιρεία.
- Ν. Λυγερός - Πρέπει να υπάρξει μια νέα Φιλική Εταιρεία
- Φιλική εταιρεία - Ν. Λυγερός
- Το πνεύμα του Κολοκοτρώνη - Ν. Λυγερός
- Διακόσια χρόνια μετά - Ν.Λυγερός
Δείτε επίσης σχετικά με τον Σταυρό:
- Γ'Κυριακή Νηστειών της Σταυροπροσκυνήσεως (Βίντεο)
- π. Κων. Στρατηγόπουλος: Το Πολιτικό Μανιφέστο του Αγίου Κωνσταντίνου (Βίντεο)
- Σταυροπροσκυνήσεως: ο Σταυρός στο μέσον της Εκκλησίας (Βίντεο)
- Μεγάλη Σαρακοστή: να μην ξεχάσω…
- Ο Φώτης Κόντογλου για τον Σταυρό (Χαιρετισμοί στο Τίμιο Σταυρό)
- Με τον σταυρό στο χέρι ✞ ορθόδοξοι ιερείς προσεύχονται σε διαδηλώσεις (Εικόνες και Βίντεο)
- Λιτανεία 1 Αυγούστου στην Πρόοδο του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά (Βίντεο)
- Πέθανε ο Χριστός επάνω στο σταυρό; Η μαρτυρία των ευαγγελίων.
- «...Προηγείται η Σταύρωση...✞...»
- Ν. Λυγερός: Ο Τριπλός Σταυρός γεννήθηκε... Ο ήχος της Χριστιανοσύνης
Η τυπολογία του Σταυρού
Περί της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού υπό της μακαρίας Αγίας Ελένης
Το συγκρότημα του φριχτού Γολγοθά
Καύχημά μας: ο Σταυρός του Κυρίου μας
Ο Σταυρός του Χριστού
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ Τιμίου Σταυρού
Η τιμή του Σταυρού στην Κύπρο και οι σχετικές παραδόσεις
Η ΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Η ΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
«Mνήμη της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού μετά των Τιμίων Ήλων υπό της Αγίας Ελένης»
«Αγία Ελένη»
Κυριακή μετά την Ύψωσιν του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού
Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού
Εις την ΄Υψωσιν του τιμίου Σταυρού
Τον Σταυρόν Σου προσκυνούμεν Δέσποτα
Η σημασία του τιμίου Σταυρού στη ζωή της Εκκλησίας μας
Περί του τίμιου Σταυρού εκ των Ιερών κανόνων και εκ των Ιερών Πατέρων
Αρχαίοι της Εκκλησίας Πατέρες περί του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού
Το ξύλο της ζωής και ως Πρωτευαγγέλιο