Θεολογία, λογοτεχνία και τέχνη (Επιστημονικό Συνέδριο «Αγία Γραφή και Ελληνική Λογοτεχνία» [Βίντεο])

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου (αφιέρωμα+Βίντεο)

Ορθόδοξη θεολογία και λογοτεχνία - τέχνη

Επιστημονικό Συνέδριο

«Αγία Γραφή και Ελληνική Λογοτεχνία»

Έμορφα που εκφράζεται το συναξάριον:

«ενώ δε συνωμίλει ο βασιλεύς» με τους αγίους

«κ'οι επίσκοποι και άλλοι πολλοί άρχοντες,

«ενύσταξαν ολίγο οι άγιοι»

και τες ψυχές των στον θεό παρέδωσαν.

Οι Άγιοι Επτά Παίδες της Εφέσου που

κατέφυγον εις σπήλαιον να κρυφθούν

από τον διωγμόν των εθνικών, κ'εκεί εκοιμήθησαν -

και την επαύριον εξύπνησαν. επαύριον γι'αυτούς.

μα εν τω μεταξύ, είχαν παρέλθει σχεδόν δύο αιώνες.
«Oι Άγιοι» Επτά Παίδες» Κ. Π. Καβάφης (1925)

«Tο ενδιαφέρον για τους χριστιανούς αγίους ανήκει στον θρησκευτικό προβληματισμό, ειδικά έντονο στον πρώτο Καβάφη». «Oι Άγιοι Επτά Παίδες» αποτελούν ένα επιπλέον μαρτύριο της διαρκούς θεολογίας του Καβάφη, η οποία του επέτρεψε να σκεφτεί βαθύτερα την ιστορία και, διά της ταλαντεύσεώς του ανάμεσα σε δύο πόλους, να αποφύγει την ευθύγραμμη ευκολία.»[1]

Ορθόδοξη θεολογία και λογοτεχνία - τέχνη

«- Το θρησκευτικό βίωμα στην ποίηση του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμούείναι ζωντανό. Τον συγκινούσε η ορθοδοξία, η Αγία Γραφή, η εκκλησιαστική υμνογραφία. Στην ορθοδοξία βρήκε στήριγμα, παρηγοριά κι ελπίδα. Χαίρεται την πρώτη του δυνατή πίστη. Η θρησκευτικότητά του συνδέεται με τα ιδανικά της ελευθερίας και της δικαιοσύνης του Θεού. Ο «Ύμνος εις την Ελευθερία» έχει πηγή εμπνεύσεως την Αγία Γραφή. Μιλά για το φως του ουρανού, τη δύναμη της πίστεως, της ηθικής.

- Ο ποιητής Ανδρέας Κάλβοςυπήρξε σοβαρός διανοούμενος και γνήσιος άνθρωπος των ελληνικών γραμμάτων. Θεολόγος και φιλόλογος διά βίου. Εκτός από τις «Ωδές» έγραψε ωραίες προσευχές, κυρίως μετάφραση των Ψαλμών. Το όλο έργο του εμπνέεται από τον Θεό, την αρετή και τη θεία δικαιοσύνη. Πέθανε ως αγγλικανός το 1869. Κινείται κατά της παπικής κυριαρχίας. Ο Κάλβος δεν είναι πιστό μέλος της ορθόδοξης εκκλησίας αλλά ένας ηθικολόγος ευσεβιστής, ένας πουριτανός.

- Ο ποιητής Γιώργος Σαραντάρηςπιστεύει, προφητεύει, μένει προσηλωμένος στον αναστάντα θεάνθρωπο. Αγαπά τον Ντοστογιέφσκι. Δεν μένει στα εξωτερικά. Ανοίγει παράθυρο φωτεινής θαλπωρής. Στη σύντομη ζωή του έγραψε σπουδαία ποιήματα.

- Ο ποιητής Γιώργος Θέμελης, ο Βυζαντινός της Θεσσαλονίκης, μιλά με αγάπη περί αγγέλων και πρωτοπλάστων. Επηρεασμένος από τον Έλιοτ μιλά πολύ για τον Χριστό. Ο πλησίον είναι η παρουσία του Θεού. Προτείνει να προσεύχεστε στα σκοτεινά. Φιλοκαλικός ποιητής. Ο Θέμελης φωτίζεται από αναστάσιμο φως.

- Ο Γιάννης Τσαρούχηςπήγαινε στο Άγιον Όροςκαι το αγαπούσε. Χαιρόταν τη συνάντησή του με Γέροντες. Εκτός από την τέχνη, είχε πλήθος σπάνιων γνώσεων περί ιστορίας, φιλοσοφίας και φιλολογίας. Υπήρξε ένα αλλόκοτο στρουθίο. Πίστευε στη θέωση του ανθρώπου. Αγαπούσε τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, τη Δ'Οικουμενική Σύνοδο. Προσκυνούσε τις βυζαντινές εικόνες. Ήταν αντιμονοφυσίτης. Ο Τσαρούχης είναι ποιητής και ζωγράφος της σαρκώσεως. Έλεγε «είμαι χριστιανός και γι’ αυτό είμαι ανθρωπιστής».»[2]

Ο Μάνος Χατζιδάκιςέγραψε: «Ο Τσαρούχηςείναι χριστιανός, όχι γιατί πηγαίνει στην εκκλησία, αλλά γιατί ξέρει να στέκεται μέσα σ’ αυτήν, με την άνεση ενός παπά και με την αγιότητα ενός μικρού παιδιού».

Ανδρέας Εμπειρίκος: «Aμέριμνος ο δρόμος εξακολουθεί, σαν κάποιος που σφυρίζοντας (αέρας της ανοίξεως σε καλαμιές) αμέριμνος διαβαίνει, και όσο εντείνεται το φως, η κίνησις των διαβατών, πεζών και εποχουμένων, στον δρόμο αυξάνει και πληθαίνει. Oι διαβάται αμέτρητοι. Ανάμεσα σε αγνώστους ποιητάς και αγίους ανωνύμους, ανάμεσα σε φορτηγά διαδρομών μεγάλων, όλοι, αστοί και προλετάριοι διαβαίνουν, όλοι υπακούοντες σε κάτι... Και ο δρόμος εξακολουθεί, σκληρός, σκληρότερος παρά ποτέ, σκυρόστρωτος ή με άσφαλτο ντυμένος, και μαλακώνει μόνο, όποια και αν είναι η χώρα, όποιο και αν είναι το τοπίον, κάτω από σέλας αγλαόν αθανασίας, μόνον στα βήματα των ποιητών εκείνων, που οι ψυχές των ένα με τα κορμιά των είναι, των ποιητών εκείνων των ακραιφνών και των αχράντων, καθώς και των αδελφών αυτών, Αγίων Πάντων.»[3]

Παραπομπές
[1] Απόσπασμα από το αφιέρωμα: Oι Άγιοι Επτά Παίδες εν Εφέσω του Κ. Π. Καβάφη (1925) Ανάλυση του ποιήματος και το Συναξάρι των Αγίων http://www.sophia-ntrekou.gr/2013/08/o-1925.html
[2] «Ορθόδοξη θεολογία και λογοτεχνία - τέχνη» Μοναχός Μωυσής, Αγιορείτης - Εφημερίδα Μακεδονία/Η εφημερίδα της Θεσσαλονίκης 10/11/2013 makthes.gr
[3]Απόσπασμα από το αφιέρωμα: Ανδρέας Εμπειρίκος «Ο Δρόμος» (από την Oκτάνα, Ίκαρος 1980) συγκριτικά στον Δαρείο του Κωνσταντίνου Καβάφη (Λογοτεχνική ανάλυση)» http://www.sophia-ntrekou.gr/2014/01/o-dromos-empeirikos-andreas.html

Δείτε και...

Επιστημονικό Συνέδριο «Αγία Γραφή και Ελληνική Λογοτεχνία»

Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας 11-12 Δεκεμβρίου 2015

Πολιτιστικό Κέντρο Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Μεγ. Βασιλείου 15.

Η Ελληνική Βιβλική Εταιρία διοργάνωσε στις 11 και 12 Δεκεμβρίου 2015 στο Πολιτιστικό Κέντρο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών ένα Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα: «Αγία Γραφή και Ελληνική Λογοτεχνία». Την εκδήλωση άνοιξε με χαιρετισμό του ο π. Βασίλειος Χριστοδούλου, Διευθυντής του Πολιτιστικού Κέντρου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών και ακολούθησε κατόπιν ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος π. Δημήτριος Νίκου, ο οποίος και ανέγνωσε το μήνυμα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου. Ακολούθησαν οι χαιρετισμοί από τον Διευθυντή της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας κ. Μιχαήλ Χρ. Χατζηγιάννη, από τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Μιλτιάδη Κωνσταντίνου και από τον Πρόεδρο του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας του Ε.Κ.Π.Α. κ. Σωτήριο Δεσπότη, που ανέγνωσε η Αντιπρόεδρος του Τμήματος, κ. Κίρκη Κεφαλέα.

Οι εργασίες του συνεδρίου άνοιξαν υπό την προεδρία του ομότιμου καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Ιωάννη Καραβιδόπουλου με την κεντρική εισήγηση του επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του Ε.Κ.Π.Α. Κωνσταντίνου Ζάρρα με θέμα: «Οράματα Μεταθανάτιου Μέλλοντος: Ο μύθος του Ηρός στον Πλάτωνα και η πρώιμη χριστιανική εσχατολογία».

Επόμενοι ομιλητές της πρώτης ημέρας του συνεδρίου ήταν ο καθηγητής του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α. Ιωσήφ Βιβιλάκης με θέμα: «Βίβλος και νεοελληνική δραματουργία»και ο συγγραφέας Ισίδωρος Ζουργός με θέμα: «Σπορές της Βίβλου στο μυθιστόρημα».

To πρωί του Σαββάτου κατά την πρώτη συνεδρία υπό την προεδρία του κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, πραγματοποιήθηκαν τρεις εισηγήσεις. Η πρώτη από τη θεολόγο και ποιήτρια Αναστασία Γκίτση με θέμα: «Ποιήματα, Τα Ψαλμικά αλαφιάσματα της ψυχής», η δεύτερη από τον εφημέριο του Οσίου Μελετίου Σεπολίων π. Ευάγγελο Γκανά με θέμα: «Μια «βλάσφημη» ανάγνωση του Ευαγγελίου: Ο άνθρωπος από τη Γαλιλαία του Ηλία Λάγιου»και η τρίτη από τον πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. Χρυσόστομο Σταμούλη με θέμα: «Οι βιβλικές διηγήσεις στον «Τελευταίο Πειρασμό» του Ν. Καζαντζάκη».

Στη δεύτερη συνεδρία υπό την προεδρία του Χρυσόστομου Σταμούλη υπήρχαν σύμφωνα με το πρόγραμμα επίσης τρεις εισηγήσεις. Ο ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης εισηγήθηκε το θέμα: «Ποιείν άμα και θεολογείν (Αυτοσχόλιο)». Στη συνέχεια ο συγγραφέας Σάββας Μιχαήλ μίλησε με θέμα: «Εν τη καμίνω – ο βιβλικός ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος». Ο διευθυντής του ιδρύματος «Άρτος Ζωής» Σταύρος Ζουμπουλάκης εισηγήθηκε το θέμα: «Για τον Τ. Κ. Παπατσώνη».

Κατά το τελευταίο μέρος του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση της νέας μας έκδοσης «Ψαλτήριον» που περιέχει το κείμενο των Εβδομήκοντα και παράλληλη μετάφραση στη δημοτική. Με το «Ψαλτήριον» ολοκληρώνεται η τριλογία των λειτουργικών εκδόσεων της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας, που ξεκίνησε με την κυκλοφορία του «Εκλογαδίου», το οποίο περιλαμβάνει κείμενο και μετάφραση των λειτουργικών αναγνωσμάτων από την Καινή Διαθήκη όλου του εκκλησιαστικού έτους, και συνεχίστηκε με την ανάλογη για τις περικοπές από την Παλαιά Διαθήκη έκδοση του «Προφητολογίου». Στην παρουσίαση συμμετείχαν ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Μιλτιάδης Κωνσταντίνου, ο Ποιμένας της Α΄ Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας Αθηνών Παναγιώτης Κανταρτζής, ο σύμβουλος ΥΠ.Ε.Π.Θ. και Διευθυντής του περιοδικού «Θεολογία» Σταύρος Γιαγκάζογλου και η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας του Ε.Κ.Π.Α. Κίρκη Κεφαλέα.

Στο διήμερο αυτό συνέδριο παρευρέθηκαν επίσης ο Μητροπολίτης Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως κ. Αθηναγόρας, ο Αρχιεπίσκοπος Καθολικών Αθηνών Σεβαστιανός Ροσσολάτος, ο Ραββίνος Αθηνών Γκάμπριελ Νεγκρίν, η ποιήτρια Κική Δημουλά, καθηγητές των δύο Θεολογικών Σχολών, μεταπτυχιακοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες, εκπαιδευτικοί και πλήθος κόσμου απ’ όλες τις εκκλησιαστικές παραδόσεις.

Η επιστημονική επιτροπήτου συνεδρίου αποτελούνταν από τους: Ιωάννη Καραβιδόπουλο (ομότιμο καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ.), Μιλτιάδη Κωνσταντίνου (Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ), Αικατερίνη Τσαλαμπούνη (επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του ΑΠΘ) και Κωνσταντίνο Ζάρρα (επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του Ε.Κ.Π.Α.).

Μπορείτε να παρακολουθήσετε τις ομιλίες του Συνεδρίου κάνοντας κλικ πάνω στο θέμα του κάθε ομιλητή και από το κανάλι μας στο YouTube: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

Αγία Γραφή και Ελληνική Λογοτεχνία,

επιμ. Βασιλική Σταθοκώστα, (Βιβλίο)

Ελληνική Βιβλική Εταιρία, Αθήνα 2016

Περιεχόμενα

Προλογικό Σημείωμα 7

Μιλτιάδης Κωνσταντίνου, Κοσμήτορας Θεολογικής Σχολής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: «Οράματα Μεταθανάτιου Μέλλοντος: Ο μύθος του Ηρός στον Πλάτωνα και η πρώιμη χριστιανική εσχατολογία» 9

Κωνσταντίνος Θ. Ζάρρας, Αν. Καθηγητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών: Βίβλος και νεοελληνική δραματουργία πριν το 1821 20

Ιωσήφ Βιβιλάκης, Καθηγητής Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών: Σπορές της Βίβλου στο νεοελληνικό μυθιστόρημα 35

Ισίδωρος Ζουργός, Συγγραφέας Ποιήματα: Τα Ψαλμικά αλαφιάσματα της ψυχής 42

Αναστασία Γκίτση, Θεολόγος, ποιήτρια: Μια «βλάσφημη» ανάγνωση του Ευαγγελίου: Ο άνθρωπος από τη Γαλιλαία του Ηλία Λάγιου 52

π. Ευάγγελος Γκανάς, Εφημέριος Ι.Ν. Οσίου Μελετίου Σεπολίων: Οι βιβλικές διηγήσεις στον «Τελευταίο Πειρασμό» του Νίκου Καζαντζάκη 64

Χρυσόστομος Α. Σταμούλης, Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: Ποιείν άμα καί θεολογείν (αυτοσχόλιο) 73

Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Ποιητής: Έν τή καμίνω: Ο βιβλικός ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος 88

Σάββας Μιχαήλ, Συγγραφέας: Τάκης Παπατσώνης, «Αρχή Σοφίας» 102

Σταύρος Ζουμπουλάκης, Διευθυντής Ιδρύματος «Άρτος Ζωής»

Το Οπτικό Υλικό του Επιστημονικού Συνεδρίου: