Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 27 Οκτωβρίου 1912, το τότε υπουργικό συμβούλιο μετέβη να συγχαρεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο για την επιτυχία τής εξωτερικής του πολιτικής.
Αποτεινόμενος προς τον Βενιζέλο, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Κωνσταντίνος Ρακτιβάν, εκφράζει τα συγχαρητήρια των μελών του υπουργικού συμβουλίου και την υπερηφάνειά τους, γιατί συμμετέχουν στην ιστορική εκείνη περίοδο.
Η προσφώνηση του Ρακτιβάν καταλήγει με την ευχή: «Και γρήγορα να πάτε την Ελλάδα στην Πόλη κ. Πρόεδρε».
– «Όχι, όχι», διακόπτει ο Βενιζέλος. «Ο προσεχής μας σταθμός πρέπει να είναι η Σμύρνη. Δι’ αυτής και δια της Μικράς Ασίας μπορεί να φθάση κανείς στην Κωνσταντινούπολιν».
Διαβάστε Σχετικά:
Η ανεξιχνίαστη δολοφονία του Γεωργίου Α'που ανέκοψε την απελευθέρωση των αλύτρωτων πατρίδων: Ο Γεώργιος Α’ εισέρχεται στην Θεσσαλονίκη στις 29 Οκτωβρίου 1912. Δίπλα του, ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος.
Οι πράξεις και το λάθος του Ελευθερίου Βενιζέλου - Ν. Λυγερός: Από τη φοβία στο Κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935
Το λάθος της απόφασης του Βενιζέλου το 1934 αφορά την πρότασή του για την απονομή του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ. Διαβάστε το ΕΔΩ: http://www.sophia-ntrekou.gr/2020/03/epistoli-venizelou-gia-nobel-ston-kemal.html
Στρατός και λαός ζητωκραυγάζουν ενθουσιασμένοι, κάτω από δυνατή βροχή
Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
27η Οκτωβρίου 1912.
Η Θεσσαλονίκη κοιμήθηκε υπόδουλη και ξύπνησε ελληνική!
Ήταν ξημερώματα Σαββάτου της 27ης Οκτωβρίου του 1912. Τετρακόσια ογδόντα δύο χρόνια μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους και τον σουλτάνο Μουράτ Β' (το 1430), η Θεσσαλονίκη είναι και πάλι ελληνική. Οι καμπάνες όλων των εκκλησιών άρχισαν να σημαίνουν χαρούμενα, συμμετέχοντας στη γενική χαρά και τον ενθουσιασμό που επικρατούσε. Η υποδοχή του νικητή ελληνικού στρατού ήταν συγκινητική. Άλλοι έκλαιγαν, άλλοι ζητωκραύγαζαν, άλλοι αγκάλιαζαν και φιλούσαν τους εξαντλημένους στρατιώτες.
Όλοι οι νοικοκυραίοι ζητούσαν να πάρουν στα σπίτια τους στρατιώτες και αξιωματικούς για να ξεκουραστούν και να τους περιποιηθούν. Όταν έφτασαν στο Βαρδάρη, οι στρατιώτες έμειναν έκπληκτοι από τα λουλούδια και τα γλυκά που τους έριχναν από τα μπαλκόνια, μέσα σε χειροκροτήματα, κλάματα και ζητωκραυγές.
Σε όλη την πομπή, οι Θεσσαλονικείς «κραυγάζοντες και ψάλλοντες τον εθνικόν ύμνον και διάφορα εθνικά άσματα, χόρευαν και ξέσκιζαν τα φέσια εκείνων που δεν φρόντισαν εγκαίρως να τα αντικαταστήσουν δια καπέλλων!».«Αδελφάκια μας, αδελφάκια μας χρυσά!» φώναζαν στους μπαρουτοκαπνισμένους φανταράκους και αξιωματικούς που έμπαιναν λυτρωμένοι και λυτρωτές στην Πόλη.
![]()
Ο βασιλιάς Γεώργιος Α'με τον διάδοχο Κωνσταντίνο
κατευθύνονται προς τον Λευκό Πύργο, κάτω από δυνατή βροχή
Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 1912 Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
Το πρωί της 29ης, ο Βασιλιάς Γεώργιοςπου βρισκόταν στο Γιδά αναχώρησε για την ελεύθερη Θεσσαλονίκη με ειδική αμαξοστοιχία, συνοδεία των υπασπιστών του. Η αμαξοστοιχία σταμάτησε στη σιδηροδρομική γέφυρα του Αξιού ποταμού, γιατί ως εκείνη τη στιγμή δεν είχε ακόμη επισκευαστεί. Ο βασιλιάς και η συνοδεία του την διέσχισαν πεζοί κάτω από ραγδαία βροχή και επιβιβάστηκαν σε άλλη ειδική αμαξοστοιχία που στάλθηκε από τη Θεσσαλονίκη για το σκοπό αυτό. Στις 10.30 η αμαξοστοιχία έφτασε στο σταθμό Μοναστηρίου, μέσα σε μία ατελείωτη βοή ζητωκραυγών και ενώ η μπάντα ανέκρουε τον εθνικό ύμνο. Τάγμα παρατεταγμένων Ευζώνων απέδωσε τιμές στον Βασιλιά, τον οποίο υποδέχτηκαν ο διάδοχος Κωνσταντίνος, οι Επιτελείς του Γενικού Στρατηγείου, οι Διοικητές των μεραρχιών, οι ελληνικές αρχές της πόλης, οι Μητροπολίτες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, αρκετοί πρόξενοι και πλήθος κόσμου.
Ο Βασιλιάς επιθεώρησε πρώτα το τμήμα Ευζώνων και στη συνέχεια έφιππος, έχοντας στο πλάι του τον Αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, ηγήθηκε στρατιωτικής πομπής στην οποία προηγείτο και έκλεινε ίλη ιππικού. Η πομπή διέσχισε την οδό 26ης Οκτωβρίου, πέρασε από το Βαρδάρη, συνέχισε επί της Εγνατίας οδού, της Σαμπρί (σημερινή οδό Βενιζέλου), της παραλιακής λεωφόρου, πέρασε από τον Λευκό Πύργο και κατέληξε στο σημερινό Γ'Σώμα Στρατού.
Με την ανατολή του ήλιου άρχισε η χαρμόσυνη κωδωνοκρουσία των ναών και ο ελληνικός πληθυσμός συν γυναιξί και τέκνοις έσπευσε προς το κέντρο της πόλης. Απ'όπου περνούσε η πομπή, από τα σημαιοστολισμένα με τη γαλανόλευκη μπαλκόνια και παράθυρα υποδέχονταν τον βασιλιά Γεώργιο με ζητωκραυγές και λουλούδια. Σε όλο το μήκος της πορείας οι Έλληνες φαντάροι και οι Έλληνες της Θεσσαλονίκης, παρά τη ραγδαία βροχή, χαιρετούσαν με ενθουσιασμό και ζητωκραύγαζαν.
Η συμφωνία της άνευ όρων παράδοσης της πόλης είχε γίνει αργά τη νύχτα της 26ης Οκτωβρίου, ενώ το σχετικό Πρωτόκολλο υπογράφτηκε στη 1.30 μετά τα μεσάνυχτα. Ο ελληνικός στρατός εισήλθε την επόμενη μέρα και το πρωί της 28ης εισήλθε στην πόλη ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος με την 1η Μεραρχία. Την ίδια ημέρα ο Βούλγαρος στρατηγός Todorov ζήτησε από τον Διάδοχο να επιτρέψει σε δύο βουλγαρικά τάγματα να μπουν στην πόλη για να ξεκουραστούν. Ο Κωνσταντίνος, χωρίς να έχει ζητήσει την έγκριση της επίσημης ελληνικής κυβέρνησης, δέχτηκε.
Όμως, στις 29 Οκτωβρίου, αντί για δύο βουλγαρικά τάγματα, εισήλθε στην πόλη ολόκληρη η 7η βουλγαρική μεραρχία. Οι βούλγαροι στρατιώτες κάθε άλλο παρά κουρασμένοι φάνηκαν. Με υψωμένες τις βουλγαρικές σημαίες και τυμπανοκρουσίες στρατωνίστηκαν στην Αγία Σοφία και στο Μπουλβάρ Χαμιδιέ, τη σημερινή Εθνικής Αμύνης και άρχισαν να φέρονται σαν κατακτητές. Είχαν ήδη ζητήσει από τον Tahsin Πασά να υπογράψει και μαζί τους πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης. Προχωρούσαν σε βιαιότητες εναντίον του τουρκικού πληθυσμού, αλλά και σε προστριβές με το ελληνικό στοιχείο. Η κατάσταση ήταν πολύ ρευστή και επικίνδυνη και μπορούσε να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή. Εντυπωσιακή ήταν, όμως, η στάση του Ταχσίν Πασά: «Tη Θεσσαλονίκη από τους Έλληνες την πήραμε (εννοούσε το 1430) και στους Έλληνες θα την παραδώσουμε».
Η ευκαιρία για την ιδέα της Μεγάλης Βουλγαρίας χάθηκε. Ποια θα ήταν η μοίρα της χώρας αν ο Ελληνικός στρατός -με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο και με εντολή του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά και με την πολύτιμη και σωτήρια συνδρομή των κατοίκων της Χαλάστρας στην έγκαιρη διάβαση του Αξιού- καθυστερούσε λίγο ακόμη στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης; Η πόλη και η Μακεδονία στο σύνολό της, μετά από 482 χρόνια σκλαβιάς ήταν και πάλι στα χέρια των Ελλήνων!
[Δημιουργία και διαχείριση της σελίδας, κείμενα
και φωτογραφικό αρχείο: Demetrios Hatzikos/ART]
Χαλάστρα - 1912 Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
Album de la guerre Balkaninique,Constantinople 1915
Hassan Tahsin Pacha.Memoire inedit sur la chute de Salonique,1936
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, 1980
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, 2009
Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης 1912-1913, Γιάννη Μέγα, 2011
Μαρτύρων και ηρώων αίμα, Ίωνα Δραγούμη,1907
Οι πόλεμοι 1912-1913, Σπύρου Μελά, 1958
Το Μακεδονικό ζήτημα 1856-1913, Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου,1988
Αγώνες των Ελλήνων 1897-1947, Γεωργίου Μαλούχου, 2008
Η ιστορία ενός λαού, οι Έλληνες από το 324 έως σήμερα, C.M.Woodhouse,2008
Το πέρασμα του Αξιού το 1912,Μακεδονική Ζωή, Κώστα Βαφείδη,1962
Εμείς οι Μακεδόνες, Ν.Ι. Μέρτζου, 2004
Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον, Χρίστου Ζαφείρη,1997
Θεσσαλονίκη, τοις αγαθοίς Βασιλεύουσα, Ι.Κ. Χασιώτη, 1997
Θεσσαλονίκη, Πόλη των φαντασμάτων, 1430-1950, Mαrk Mazower,2004
Ελληνική Ιστορία, Εκδοτική Αθηνών, 2007
Ταινιοθήκη του Παρισιού.
Demetrios Hatzikos/ART
info@demetrioshatzikos.com